De siësta: we associëren het net zoveel met Spanje als “¡Mañana, mañana!” In werkelijkheid behoren beiden tot een stereotyp beeld dat deels op vooroordelen berust. Hoewel vooral in het zuiden veel Spanjaarden zich nog dagelijks overgeven aan een heerlijk verfrissend middagdutje, is het steeds minder gebruikelijk.
Deze maand augustus nemen we een pauze van onze gebruikelijke thema’s, en bekijken we onderwerpen die meer met de Spaanse cultuur en de zomer te maken hebben. In september zullen we weer dieper ingaan op administratieve procedures en alles wat komt kijken bij het emigreren naar, en het regelen van zaken in Spanje.
Deze week de siësta. Straten zijn leeg, rolluiken gesloten, en dorpen en steden zijn letterlijk ingeslapen. Hoe diep is de siësta geworteld in Spanje? En wat zijn de voordelen van een middagdutje? In dit artikel geven we antwoord op deze, en andere vragen. Een spoiler: de siësta zit veel Spanjaarden in de genen. Letterlijk!
¿Benieuwd? ¡Vamos!
Lange middagpauze: een noodzaak
Het Spaanse ritme is totaal anders dan wat we in Nederland en België gewend zijn. Van oudsher begint men een of twee uur later met werken, zo rond een uur of negen à tien. ’s Ochtends werkt men dan een uurtje of vier, tot half twee of twee uur. Daarna volgt er een lange middagpauze. Een erg lange middagpauze. Afhankelijk van de regio, begint men daarna rond een uur of vijf, zes ’s middags weer met werken, vaak tot half negen of negen uur.
Het gevolg hiervan is dat om acht uur ’s avonds in Spanje meer mensen aan het werk zijn dan om drie uur ’s middags. En dat verklaard ook meteen waarom Spanjaarden de tijd anders uitdrukken. Een Spanjaard heeft het namelijk over acht uur ’s middags, en niet over acht uur ’s avonds. In de zomer kun je soms zelfs iemand “las diez de la tarde”, “tien uur ’s middags” horen zeggen.
In de winter is er misschien wat minder noodzaak voor een lange pauze in verband met de hitte, maar ook dan hanteert men dezelfde werktijden. Vandaag de dag houdt de middenstand op de meeste plekken nog steeds deze tijden aan. En ook mensen die buiten werken, zoals boeren of wegwerkers, volgen dit ritme. Daarover later meer.
Het Spaanse ritme verschilt dus aanmerkelijk met het ritme van de rest van het continent. Je zal ze kost maar geven, toeristen die rond een uur of drie ’s middags een totaal uitgestorven stadje gaan bekijken. Ze hebben er geen idee van dat als zij rond een uur of zes weer voor de caravan op de camping zitten, hetzelfde stadje helemaal tot leven komt, de winkels open zijn en de terrassen vol zitten.
Tijd voor een siësta
Tijdens de middagpauze die drie of vier uur duurt, is er na de uitgebreide middagmaaltijd ook tijd voor een dutje. Dit middagslaapje van een kwartiertje tot een half uur is de siësta. In het zuiden van Spanje is dit zo gebruikelijk, dat de middagpauze in z’n geheel ook wel als “siesta” aan wordt geduid.
De siësta is een beetje vergelijkbaar met de “powernap”. Na zo’n 20 minuten slapen zit je weer vol energie en kun je er tegenaan voor de rest van de dag.
Spanjaarden gaan heel serieus met hun siësta om, en er is zelfs wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. Er bestaan 3 verschillende soorten middagdutjes. Eentje om slaapgebrek van de nacht ervoor in te halen (siesta de reemplazo), eentje om slaapgebrek van de komende nacht op te vangen (siesta profiláctica), en eentje gewoon omdat je er zin in hebt (siesta apetitiva).
Een dutje vóór de maaltijd, noemt men siesta del carnero (dutje van de ram) siesta del borrego (dutje van het lammetje) of siesta del canónigo (dutje van de kanunnik).
Dat allemaal gezegd zijnde, in tegenstelling tot de vooroordelen is de siësta lang niet in heel Spanje gebruikelijk. Hoewel het openbare leven in het noorden van het land ’s middags ook een paar uur stil ligt, heet de middagpauze daar niet la siesta, maar la pausa de comer, de lunchpauze.
Men eet er wel uitgebreid, maar het is veel minder normaal om daarna een uiltje te knappen. Als je er vraagt hoe laat de siësta is afgelopen, wordt je net zo meewarig aangekeken als een toerist die een Mexicaanse sombrero koopt in een souvenierswinkel en denkt dat hij wat typisch Spaans meeneemt naar huis.
Waarom eigenlijk?
De lezing die de meeste mensen kennen, is dat het op het heetste moment van de dag ondoenlijk is om te werken. Vooral als mijn buiten werkt, zoals boeren, wegwerkers of bouwvakkers. Maar dit is niet de enige reden.
In Spanje is het middagmaal de belangrijkste maaltijd van de dag. Daarvoor hebben ze niet zoveel gegeten. Het ontbijt bestaat vaak uit alleen een kop koffie, en in de loop van de ochtend eten ze iets lichts, zoals een stukje brood of een croissant.
Tussen de middag eten ze uitgebreid een drie gangenmaaltijd, en nemen daar het liefst ruim de tijd voor. En daarna heb je wat tijd nodig om al dat eten te verteren.
Tenslotte is uit onderzoek gebleken dat het energieniveau van het lichaam halverwege de dag een beetje inzakt. Precies op het moment dat Spanjaarden aan de siësta beginnen. En uit Amerikaans onderzoek is zelfs gebleken dat dit deels een genetische oorzaak heeft. Met andere woorden: de siësta zit veel Spanjaarden gewoon in de genen.
Een goede siësta
Een goede siësta doe je dus na een zeer uitgebreide lunch. Uiteraard ga je niet in de zon liggen slapen, maar kies je een plekje in de schaduw of zelfs binnenshuis. Kies een rustige plek met weinig geluid.
Het hoeft overigens niet per sé op bed te zijn. Sterker nog, het wordt zelfs aangeraden je middagslaapje in een luie stoel te doen. Omdat je net gegeten hebt, is een verticale houding beter voor de spijsvertering dan een horizontale.
Het is belangrijk je middagslaapje niet te laat te doen. Na 5 uur ’s middags kan het effecten hebben voor je nachtrust. Het risico bestaat dan dat je ’s nachts juist wakker ligt, net als bij een te lange siësta.
Hoe lang?
Het dutje moet niet te lang zijn. Als een normale volwassene meer dan 30 minuten slaapt, raakt de biologische klok in de war. Dit zal ertoe leiden dat je ’s nachts wakker ligt. Bovendien slaap je bij een langer dutje ook dieper. Hierdoor verlies je veel van de mentale voordelen die we hieronder beschrijven. Je voelt je erna vaak wat verward en je wordt niet helemaal wakker. Zet desnoods een wekker of alarm om niet te lang te slapen. Als je merkt dat je vaker dan normaal behoefte hebt aan een siësta, en dat die steeds langer zijn, is het tijd een dokter te raadplegen. Er is dan wat anders aan de hand.
Kleine kinderen en ouderen kunnen overigens wel wat langer slapen. Het is niet ongewoon dat zij middagdutjes doen van 2 uur. Bij ouderen kan teveel en te vaak slapen overdag overigens ook wijzen op andere problemen. Het is bijvoorbeeld een indicator voor Alzheimer.
Na het middagdutje is het belangrijk wat tijd te nemen om helemaal wakker te worden. Schakel niet ineens om op activiteiten die een grote mentale of lichamelijke inspanning vereisen.
Voordelen van de siësta
Uit onderzoek is gebleken dat het doen van een middagdutje vele voordelen heeft. Denk hierbij aan lichamelijke effecten, zoals voordelen voor hart en boedvaten (het brengt onder andere de bloeddruk omlaag) of diabetes. Vooral in oudere mensen zijn deze voordelen meetbaar.
Personen die regelmatig een siësta houden, zijn minder gestresst. Ze hebben over het algemeen een beter humeur. Daarnaast maakt de siësta je ’s middags scherper. Het is gebleken dat studieresultaten erdoor verbeteren. Het verbetert je concentratie en je geheugen waardoor je makkelijker dingen kunt onthouden. Bovendien heeft het een positief effect op de creativiteit.
En zolang het een kort dutje is, blijkt dat kinderen ’s nachts zelfs beter slapen. Ook het lichamelijk rendement gaat omhoog, onafhankelijk van het type activiteit. Bovendien neemt je reactietijd af.
Een verdwijnende gewoonte
Zoals we hierboven al zeiden, hoort de siësta meer bij zuid-Spanje dan bij het noorden. Vooral in grote steden als Barcelona en Madrid, maar eigenlijk in het hele noorden, werken steeds meer mensen volgens een “Europees” schema. Ze beginnen om negen uur ’s morgens en werken door tot vijf of zes uur ’s middags. Tussen de middag hebben ze dan slechts een uurtje om te eten.
Vooral in kantoren heeft niemand meer behoefte aan een lange middagpauze. Dit is ook niet echt nodig. Met de airco aan de hele dag, heb je geen last van de hitte in de namiddag. Men gaat dan ’s avonds liever eerder naar huis. Bovendien werken veel kantoren met het buitenland, waardoor ze werkdagen hanteren die afgestemd zijn op wat in de rest van Europa normaal is.
Er gaan dan ook steeds meer stemmen op om de “Europese dag” in te voeren en de lange middagpauze maar helemaal af te schaffen. Het is dus nog maar afwachten hoe gebruikelijk de siesta over tien jaar is.
Ondersteuning nodig in de bureaucratie of meer weten?
Zoals gezegd besteden we deze augustus even geen aandacht aan de Spaanse bureaucratie. Heel Nederland en België ligt ergens op het strand of is de bergen ingetrokken, en ons eigen hoofd staat er ook niet zo naar.
Vanaf september komen we weer bij je terug met allerlei nuttige en handige informatie over de bureaucratie in Spanje. Wil je daarvan op de hoogte blijven? Geef je dan op voor onze mailinglijst en volg ons op facebook!
Heb je vragen over het bovenstaande? Of over de procedures die je zelf aan het doorlopen bent in Spanje? Ook dan kan je ons contacteren! Dat kan via ons contactformulier, of per mail: info@yourcatalancontact.com.
