In het kader van de nationale feestdag van Catalonië, keren wij van yourcatalancontact deze week terug naar onze roots in deze fascinerende regio. In dit artikel leggen we uit waar de nationale feestdag van Catalonië vandaan komt, en hoe de Catalanen die vieren. Ook zullen we kijken hoe het ervoor staat met het onafhankelijkheidsstreven in de regio.
De Catalanen vieren de diada nacional de Catalunya (kortweg: de diada) elk jaar op 11 september. Dit klinkt sommige mensen vreemd in de oren. Wij denken bij die datum natuurlijk eerder aan de aanval op het WTC in New York. Ook de oorsprong van de Catalaanse feestdag lijkt in eerste instantie weinig reden voor een feestje. De Catalanen herdenken dan namelijk de bloedige val van Barcelona in 1714.
Op de diada geven de Catalanen uitbundig uiting aan hun Catalaanse identiteit. Je kan bij allerlei traditionele activiteiten aanwezig zijn, en soms zelfs deelnemen. En een deel van de bevolking grijpt de nationale feestdag natuurlijk aan om te demonstreren voor de onafhankelijkheid van Catalonië.
Oorsprong: terug in de tijd
Spaanse successie-oorlog
Net als met veel andere zaken in Catalonië, moeten we ver teruggaan in de tijd om te begrijpen waar 11 september als nationale feestdag vandaan komt.
In 1700 stierf koning Karel II (Carlos II) zonder opvolger. Hij was de laatste koning van het Huis van Habsburg in Spanje. Het land was tot dat moment een soort federatie van de kroon van Castilië en die van Aragón. Die eerste had zijn zwaartepunt in Madrid. Die tweede, in tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, in Catalonië en in het bijzonder in Barcelona.
Al voor het overlijden van de koning kwam er natuurlijk onenigheid over zijn opvolging. Frankrijk, toen verreweg het machtigste land van Europa, schoof Filips van Anjou naar voren als troonopvolger. Deze werd na het overlijden van de koning als Filips V gekroond. Om de Catalanen gunstig te stemmen, gaf de nieuwe koning hen een grote mate van zelfbestuur.
De rest van Europa keek met argusogen toe. Men vond de Franse invloed in Spanje maar niets. Een coalitie van Pruisen, Engeland en Nederland, onder leiding van Oostenrijk, probeerde een stokje te steken voor de kroning van Filips V. Toen zij aan het kortste eind trokken, besloten ze de wapens op te nemen. Ondanks het zelfbestuur dat Filips V aan de Catalanen had verleend, besloten zij zich aan te sluiten bij deze Oostenrijkse alliantie. Dit deden ze natuurlijk in de hoop onafhankelijk te kunnen worden.
Dit conflict staat bekend als de Spaanse successie-oorlog.
Val van Barcelona
Een van de sluitstukken van het conflict was het beleg van Barcelona door de Spaanse troepen onder leiding van Filips V. Omdat de Oostenrijkers het toen met Filips op een akkoordje hadden gegooid, stonden de Catalanen er ineens alleen voor. Met alle gevolgen van dien.
Op bloedige wijze werden ze in de pan gehakt. Aan het beleg kwam een einde door de val van Barcelona op 11 september 1714. Naar schatting zijn hierbij tussen de 7.000 en 9.000 burgers afgeslacht. Velen van hen zijn naast de basiliek Santa María del Mar begraven, in de Fossar de les Moreres. Op dat pleintje staat tegenwoordig een monument met een eeuwig brandende vlam ter nagedachtenis.
Kort na de val van Barcelona kwam er een einde aan de oorlog. Filips V nam alle vormen van zelfbestuur van de Catalanen af. De kroon van Aragón, en dus ook Catalonië, werd volledig ingelijfd bij het Spaanse koninkrijk. Spanje was niet langer een federatie, en de kans voor de Catalanen om ooit een onafhankelijk land te hebben was zo goed als voor altijd verkeken.
De relatie tussen het Spaanse koningshuis en Catalonië is sindsdien zacht gezegd altijd wat moeizaam geweest. Dit is vandaag de dag trouwens nog steeds zo.
Een ander gevolg van de Successie-oorlog is dat sindsdien het huis Bourbon op de Spaanse troon zit. De Bourbondynastie is van oudsher het Franse koningshuis. De Fransen zelf hebben hen dan misschien de kop afgehakt, maar in Spanje zitten ze dus nog op de troon.
Van herdenking tot viering van de nationale feestdag van Catalonië
Vanaf het eind van de 19e eeuw begonnen Catalaanse nationalisten op 11 september de tragische gebeurtenissen te herdenken. Dit gebeurde aanvankelijk op verschillende plekken in Barcelona. Vanaf 1913 was er jaarlijks een centraal georganiseerde herdenking op het plein Fossar de les Moreres.
De nationale regering in Madrid vond deze herdenkingen maar niks. Onder de dictatuur van Primo de la Rivera, van 1923 tot 1931, was de herdenking verboden. Onder Franco gebeurde hetzelfde.
Toen Franco in 1975 stierf, organiseerden de Catalanen in alle trots weer jaarlijks een herdenking. Het was niet langer een treurige dag, maar een echte feestdag. In 1980 bepaalde de Generalitat, de regionale regering, dat 11 september voortaan de officiële nationale feestdag van Catalonië zou zijn.
Sinds 2010, toen het independentisme in opkomst begon te komen, heeft de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging zich de dag steeds meer toegeëigend. Daarover hieronder meer.
Foto: Josep Renalias, wikimedia commons
Viering vandaag de dag
De diada is niet het soort volksfeest waarin er op straat bier wordt geschonken en de mensen hossend door de stad gaan. Dit doen de Catalanen eerder tijdens een van de vele festa majors, de wijk-, dorps- en stadsfeesten. Zoals gezegd gaat de nationale feestdag van Catalonië er eerder om de Catalaanse identiteit te benadrukken. Hierdoor heeft de dag een politiek randje.
De diada begint met een centrale herdenking van de val van Barcelona in 1714 in de Fossar de les Morreres. Hierbij zijn belangrijke politieke figuren aanwezig, zoals de regiopresident, de burgemeester van Barcelona, en leden van de regionale regering. Het pleintje is de hele dag een centrale plek in de gebeurtenissen. Veel Barcelonezen zullen even over het pleintje lopen.
Een andere plek waar een herdenking wordt gehouden, is bij het beeld van Rafael Casanova, bovenaan de Passeig Sant Joan. Dit was de belangrijkste bestuurder van de stad tijdens het beleg in 1714. Men dicht hem een heldenrol toe tijdens de verdediging.
Ook in andere steden en dorpen in Catalonië wordt er ’s ochtends een officiële ceremonie georganiseerd.
Na de herdenkingen ’s ochtends zijn er de hele dag manifestaties en demonstraties. Dit kunnen culturele manifestaties zijn, maar ook politieke of een combinatie van beiden. Typische culturele gebeurtenissen zijn het bouwen van menselijke kastelen door de castellers, of het dansen van de sardana, een traditionele rondedans waar individuele deelnemers op elk moment in en uit kunnen stappen. Ook zingt men bij al deze gebeurtenissen Els segadors, het Catalaanse volkslied, en alles is behangen met de kleuren van de Catalaanse vlag.
Onafhankelijkheidsbeweging
Werden deze herdenkingen voorheen geacht voor alle Catalanen te zijn, tegenwoordig gaat het steeds meer over onafhankelijkheid. Enkele partijen die niet voor de onafhankelijkheid zijn, vaardigden vroeger een delegatie af maar hebben tegenwoordig afgehaakt.
Independentisten zijn makkelijk te herkennen: ze zwaaien met de estelada blava of hebben er een omgeknoopt. Dit is de regionale vlag met een blauwe driehoek en een witte ster daarin. Deze vlag is het symbool van het onafhankelijkheidsstreven.
Lang niet alle Catalanen zijn trouwens voor een onafhankelijk Catalonië. Als er nu een referendum zou zijn, zou minder dan de helft van de inwoners van Catalonië voor onafhankelijkheid stemmen. Daar zitten natuurlijk veel “immigranten” bij uit andere Spaanse regio’s, maar ook veel Catalanen die hun Catalaanse identiteit prima kunnen combineren met de Spaanse identiteit.
Demonstraties
Zoals gezegd, sinds de onafhankelijkheidsbeweging in 2012 aan kracht is gaan winnen, wordt de diada steeds meer aangegrepen om de eisen van die beweging kracht bij te zetten. Hierbij organiseerde ze grote bijeenkomsten. In de tweede helft van de jaren ’10 door trokken die bijeenkomsten vaak meer dan een miljoen mensen.
De eerste massademonstratie vond plaats in 2012. Toen demonstreerden er in Barcelona volgens de Guardia Urbana zo’n 1.500.000 mensen voor de onafhankelijkheid van Catalonië. De slogan van de demonstratie was: Catalunya, nou estat d’Europa (“Catalonië, nieuwe staat van Europa”). Dit was een direct gevolg van een conflict tussen de regionale regering en de nationale regering in Madrid.
Het jaar daarop, op 11 september 2013, lukte het de verschillende organisaties binnen de onafhankelijkheidsbeweging een menselijke ketting te vormen van de Franse grens in het noorden, tot de grens met de regio Valencia in het zuiden. Hier deden naar schatting nog net wat meer mensen aan mee dan aan de demonstratie het jaar ervoor. Zo’n 1.600.000 personen vormden een keten van ongeveer 480 kilometer. Deze keten noemden ze de Via Catalana, de Catalaanse weg.
De jaren daarop vonden de demonstraties weer in Barcelona plaats. Opnieuw namen er elk jaar tussen anderhalf en twee miljoen mensen aan deel.
Na het mislukte onafhankelijkheidsreferendum in 2017, zakte de animo in 2018 en 2019 een beetje weg. In 2020 kon er helemaal geen demonstratie plaatsvinden door de coronapandemie.
Vandaag de dag is het onafhankelijkheidsstreven in Catalonië op de achtergrond geraakt. Desondanks zal er op 11 september weer een grote onafhankelijkheidsmars plaatsvinden in Barcelona, van Drassanes tot het Estació de França. Deze mars zal waarschijnlijk niet de aantallen trekken die in het vorige decennium normaal waren.
Hulp en ondersteuning bij overheidszaken
Volgende week gaan we van yourcatalancontact weer verder met het bespreken van overheidszaken in Spanje. De rest van de maand september zal vooral gaan over het wonen in Spanje terwijl je inkomsten hebt uit het buitenland. Zowel inkomsten uit werk, als arbeidsongeschiktheidsuitkeringen en verschillende soorten pensioen zullen daarbij de revue passeren.
Benieuwd? Hou dan zeker onze website in de gaten, en abonneer je op onze nieuwsbrief. Ook kan je ons volgen op facebook om op de hoogte te blijven van onze laatste publicaties.
