Zoals vrijwel elke dag verloopt 11 september rustig in het, zeker voor een badplaats aan de oostkust, kalme Llançà. De estalada’s zijn op la Diada, de nationale Catalaanse feestdag, in beperkte hoeveelheid uit de berging gehaald. Voor corona en de nieuwe Madrileense politieke wind waren ze overal in Catalonië prominent aanwezig. Plekken waar de geelrood gestreepte vlag, met daarin een blauwe driehoek en ster als symbool voor onafhankelijke staat binnen de EU, nu nog dagelijks wappert zijn in Llançà op een hand te tellen.
Vervagend verleden
De gele, gestrikte linten in het hek van de volkstuin tussen het oude dorp en de haven zijn verweerd of verdwenen. Ze waren daar bevestigd uit solidariteit met tot celstraffen veroordeelde Catalaanse politici. Autonummerborden met weggekraste E’s dateren uit verbleekte tijden, zien er ook zo uit. Een verwensing aan Madrid op een bord aan het strand is eerder een laatste stuiptrekking dan een signaal dat de wens zich af te scheiden nog erg leeft in Llançà, al is in het recente Catalaanse verleden gebleken dat weinig nodig is om de strijd te hervatten en is nergens in het dorp de Spaanse vlag gehezen.
Het Procès
Het conflict tussen Barcelona en Madrid dat afgelopen decennia overheerste, ontstond in 2010 toen de rechter bepaalde dat Catalonië zich wel een volk, maar geen natie binnen het Spaanse koninkrijk mag noemen. Over en weer werden de nationalistische en regionale teugels aangetrokken.
De landelijke overheid greep in nadat het Catalaanse onderwijs scholieren – een beetje gechargeerd neergezet – min of meer bijbracht dat hun autonome regio net zo wordt onderdrukt als tijdens het schrikbewind van wijlen Franco. Dit, en andere vergelijkingen met de in 1975 overleden militair leider, was tegen het zere been van oudere Catalanen (en Spanjaarden) die levende herinneringen hebben aan de tijd dat hun vaderland nog dictatoriaal werd bestuurd. Anders gezegd, het Madrid onder destijds Franco is geen vergelijk met het heden en wie dat wel doet heeft gebrek aan feitenkennis.
Toch is het zo dat de (oer)conservatieve, tussen 2011 en 2018 regerende Partido Popular voortkomt uit aanhangers van Franco. Deze partij verloor de macht na een rechterlijke uitspraak in 2018 over een corruptiezaak. Sindsdien is de veel gematigder Pedro Sánchez van PSOE (een soort Spaanse PvdA) premier.
Zeven jaar geleden, de regionale regering in Barcelona verklaarde Catalonië op 27 oktober 2017 eenzijdig onafhankelijk, bleef het op een paar vreugdekreten na om meerdere redenen stil in Llançà. De samenstelling van de bevolking is divers, meningen over een zelfstandig Catalonië verschillen. Een deel van de inwoners – of hun ouders – komen uit andere autonome gebieden. Visserij en toerisme zijn belangrijke inkomstenbronnen voor het dorp. Bij een afsplitsing van Spanje (en daarmee de EU) zijn die twee sectoren bedreigd.
PP of Madrid?
Palma (40) werkt in het onderwijs en was een paar jaar geleden nog voorstander van onafhankelijkheid. Dat ze haar mening wijzigde, komt door de gevolgen van de wisseling van de macht in Madrid. ‘Ik wilde van de PP af, niet van Madrid. Zij voerden een zeer repressief beleid. Catalonië is vooruitstrevender dan andere gebieden in Spanje. We hebben een eigen cultuur. PSOE slaat een heel andere toon tegen ons. Met hen komen we er wel uit.’
Dat de PSOE meer toegeeflijk is naar Barcelona dan voorganger PP komt mede omdat vorige zomer de verkiezingsuitslag in Catalonië cruciaal bleek voor het vormen van een nationale regering in Madrid. Carlos Puigdemont, strijder van het eerste uur voor Catalaanse onafhankelijkheid en hoofdverantwoordelijk voor het houden van een door de rechter ongrondwettelijk verklaard referendum over afsplitsing van Spanje, speelde handig in op de situatie.
De sinds het referendum in ballingschap levende leider van Junts pels Si (een soort Catalaanse versie van de VVD) dwong vrijlating af van Catalaanse politici die lange gevangenisstraffen uitzaten voor betrokkenheid bij het illegale referendum (waar Madrid disproportioneel autocratisch tegen optrad door al dan niet gerechtigde kiezers met geweld uit stemlokalen te verwijderen). Desondanks zal Puigdemont zelf zich nog steeds voor de rechter moeten verantwoorden voor het misbruiken van overheidsgeld. Het steekt veel Spanjaarden dat hun belastinggeld door Puigdemont consorten is gebruikt om het referendum te financieren
Gevolgen referendum
Voor de inwoners van Catalonië was de situatie gecompliceerd. Barcelona drong erop aan te gaan stemmen over onafhankelijkheid, Madrid wilde dit kost wat kost tegenhouden en kwam via de rechter met een verbod. Een nogal overspannen reactie van laatstgenoemde partij. Ook een die zijn doel voorbijschoot.
De uitslag van het referendum (42 procent van de stemgerechtigden deed mee en 90 procent stemde voor onafhankelijkheid) niet erkennen en de regionale regering buitenspel zetten door het toepassen van artikel 155, bleek veel effectiever en riep minder weerzin op dan het hardhandig optreden van agenten, een door het Franco verleden erg gevoelige kwestie die de regering duur kwam te staan. Door het geweld gingen bijna 1100 mensen naar het ziekenhuis. Uit alle hoeken van het land regende het kritiek. Zo ook vanuit extreemrechtse hoek, dat een nog meer repressief beleid tegen seperatisten beoogt (en opvallend genoeg bij de verkiezingen in 2023 juist winst boekte in Catalonië).
De cijfers over het Catalaans onafhankelijkheidsreferendum zijn overigens niet representatief. Het merendeel van de stemgerechtigden deed immers niet mee. Uit peilingen in 2017 bleek dat 45 tot 48 procent van alle inwoners in Catalonië voor onafhankelijkheid was. Bij jongeren was het animo hiervoor het grootst.
Vlucht Puigdemont
Volgens Jordi (52), woonachtig in de provincie Girona (Llançà en veel populaire badplaatsen liggen in deze provincie), ondernemer en zoon van Catalaanse ouders, heeft de PSOE maar deels bijgedragen aan de afgebrokkelde steun voor onafhankelijkheid. ‘Dat Puigdemont het land uit vluchtte toen het erom spande, is slecht gevallen. Veel Catalaanse kiezers voelen zich bedonderd door de seperatistische partijen. Gebleken is dat die niet in staat zijn een autonome regio naar behoren te besturen. Er kwam maar geen akkoord over de begroting en dat leidde tot een nieuwe gang naar de stembus. Ook wordt steeds meer duidelijk dat de onafhankelijkheidskwestie is gebruikt, eigenlijk misbruikt, om eigen straatjes schoon te vegen. Zowel Madrid als Barcelona hadden iets te verbergen. Nu blijkt dat de nieuwe, gematigde regeringen wel goed zaken kunnen doen. De twee steden werken weer volop samen.’
Regionale financiering
Geld is een belangrijke reden geweest bij het streven naar Catalaanse onafhankelijkheid. Veel Catalanen vinden de financiële afdracht aan Madrid te hoog. Jordi nuanceert dit graag. ‘In zekere zin hebben de seperatisten gelijk. Ze “vergeten” alleen dat Catalonië ook de hoogste schulden van Spanje heeft. Dat moet ergens van betaald worden.’
Om verschillende redenen vinden Palma en Jordi het een goede maatregel dat Catalonië, net als Baskenland, zelf belasting gaat innen. Palma wijst naar de bebouwde kustlijn van Llançà. ‘Hier valt het nog mee, er is amper hoogbouw, maar een groot deel van onze kust is eind jaren zeventig en begin jaren tachtig verziekt voor twee dwaze zomermaanden per jaar waar Madrid de belasting van int. Buiten het seizoen is Llançà een spookdorp. Driekwart van de huizen staat dan leeg. Straks profiteren we zelf van de belasting op toerisme.’
Jordi erkent dat de opkomst van het toerisme in het verleden afbreuk heeft gedaan aan de schoonheid van de Catalaanse kust. ‘Kanttekening is wel dat de regio hier ook van profiteerde.’ Hij betwijfelt of Catalonië financieel wijzer wordt van zelf belasting innen. ‘De baten en lasten zullen veranderen, per saldo scheelt het waarschijnlijk weinig. Wellicht is het goed als dat straks duidelijk is. Dat neemt – wat mij betreft onbekwame – politici wind uit de zeilen. Catalonië en de rest van Spanje kunnen niet zonder elkaar. Misschien is het een gedwongen verstandshuwelijk, het is er wel een die voor beide partijen het beste is.’
Tussen de Sant Vicenç kerk en de Torre Romànica op Plaça Major in Llançà speelt onder een grote boom een klein orkest. Mensen dansen in een kring, een Catalaans gebruik. De sfeer is rustig, ontspannen en vriendelijk. Ongeacht de relatie tussen Barcelona en Madrid zal dat altijd zo blijven in het authentieke dorp.
Dit artikel over Catalonië en de badplaats Llançà is geschreven door Lewis Daniels.
Lewis Daniels (52) woont in Amsterdam, heeft een tienerzoon die in de weekenden bij hem is, en maakt teksten. Afgelopen jaren schreef hij interviews, artikelen over cultuur, maatschappelijke kwesties en ijshockey. Najaar 2022 verscheen zijn roman Verwisseld. Sinds 2010 komt hij regelmatig in het Catalaanse Llançà, waar een serie korte verhalen uit is voortgekomen, die wij gepubliceerd hebben op onze website.
Jouw ervaringen kunnen voor een ander verrijkend zijn!
Wil jij ook graag jouw reisverhalen of je ervaringen met emigreren naar Spanje delen, dan kan dat op yourcatalancontact.com. Dit kan een kort verhaaltje zijn, of een lang stuk in meerdere delen.
Schrijf ons een mail op info@yourcatalancontact.com of benader ons via ons contactformulier. Je verhaal hoeft zich niet te beperken tot Catalonië, en kan over heel Spanje gaan.
Geïnteresseerd in onze eigen artikelen over de Spaanse cultuur en bureaucratie? Geef je dan op voor onze mailinglijst of volg ons op facebook.
Meningen en zienswijzen uitgedrukt in bovenstaande tekst komen geheel voor rekening van de auteur, en hoeven niet overeen te komen met de zienswijzen of posities van yourcatalancontact.com of Asesoría De Bruyn y Rinsema, S.L.
