In de Spaanse kalender is de Semana Santa, de Goede Week in de week voor Pasen, een van de belangrijkste periodes van het jaar. Terwijl men in Nederland en België Kerst uitbundiger viert dan Pasen, in Spanje doet de Goede Week niet voor de decemberfeestdagen onder.
De bijbelverhalen over het lijden van Christus zullen de meesten wel bekend zijn: hoe Jezus werd verraden en uiteindelijk aan het kruis zou sterven om een paar dagen later weer uit de dood op te staan. Deze verhalen staan centraal in de viering van de Semana Santa. In heel Spanje trekken tijdens de Heilige Week processies door dorpen en steden. Vooral in Andalusië levert dit spektakulaire momenten op.
In dit artikel bekijken we in het kort wat de Semana Santa is en hoe men het in Spanje viert.
¿Benieuwd? ¡Vamos!
De passie van Christus
De vieringen tijdens de Semana Santa hebben in Spanje, net als overal in de christelijke wereld, te maken met de laatste week van het leven van Jezus. Tijdens de week vinden allerlei traditionele gebeurtenissen en spektakels plaats met een religieuze oorsprong.
In Spanje pakt men dit nog grootser aan dan op de meeste andere plekken. Een aantal vieringen zijn tot Celebraciones de Interés Turístico Internacional verklaard, wat betekent dat ze van internationaal belang zijn (volgens de Spanjaarden zelf dan). De viering in Zamora staat zelfs op de werelderfgoedlijst van de UNESCO.
Enkele andere plaatsen waar de viering van de Semana Santa een speciale status heeft, zijn: Malaga, Sevilla, Granada, Jerez de la Frontera, Zaragoza, Valladolid, Salamanca, León, Toledo, Orihuela, Cartagena, Lorca en Murcia. Ook de evenementen in Gandía, Alcira, Sagunto en Valencia zijn een bezoek waard.
Zoals we verderop zullen zien, is de Semana Santa een van de belangrijkste vakanties van het jaar. Een groot deel van het land ligt stil. Veel winkels en kantoren zijn gesloten. In Andalusië is zelfs elke dag van de goede week een officiële feestdag.
Palmzondag
Op Palmzondag werd Jezus in Jeruzalem door een uitbundige bevolking onthaalt als de messias. De bevolking legde daarbij hun mantels en jonge takken van bomen op de weg. Dit laatste gegeven staat centraal in de viering van palmpasen, of Domingo de Ramos. Domingo de Ramos betekent letterlijk zondag van de takken.
Traditioneel geven peetouders op deze dag een palmtak aan hun petekinderen. De jongens kregen een palmon, een groot gedroogd palmblad. Meisjes kregen een palma, een handwerk van ingewikkeld in elkaar vervlochten stukken palmblad. De belangrijkste gebeurtenis op de dag was de mis, waar deze palmbladeren werden gezegend.
Processies
Hoewel er op Palmpasen al wat processies zijn, beginnen in de meeste plaatsen de processies op Heilige Maandag. Deze processies zijn het spectaculairst in Andalusië. De dramatische optochten in Sevilla, Cordoba of Granada zijn een reis naar die regio meer dan waard.
Voor wie nog niet bekend is met deze processies: kenmerkend voor veel van de optochten zijn de kappen die de deelnemers, de nazarenos, dragen. Deze lijken erg veel op de puntmutsen van de Amerikaanse Klu Klux Clan, die dan ook op deze kappen zijn geïnspireerd. In Spanje hebben deze kappen natuurlijk niet dezelfde betekenis. Ze zijn trouwens lang niet altijd wit, maar kunnen bijvoorbeeld ook rood of paars zijn.
Daarnaast draagt men in de optochten een grote draagbaar mee, met daarop een beeld van de maagd of van jezus aan het kruis. Daarnaast staan er op deze draagbaar tientallen, soms zelfs honderden kaarsen. Samen met de vele fakkels of kaarsen die de deelnemers meedragen, en de ritmische slagen op een grote trom die de stappen van de dragers van de baar begeleiden, hebben de processies een zwaarmoedig, zelfs luguber karakter. Ze zijn dan ook zeer spectaculair om te aanschouwen.
Typisch voor Catalonië en de regio Valencia is dat vooraan de processies een groep mannen loopt die gekleed zijn als Romeinse soldaten. Dit is natuurlijk een verwijzing naar de Romeinse soldaten die Jezus kruisigden. De eerste sporen van dit gebruik komen uit de 18e eeuw. Het is trouwens pas sinds de 20e eeuw dat deze mannen gekleed gaan als Romeinse soldaten. Daarvoor gingen ze gekleed als Middeleeuwse strijders. Aan deze laatste traditie houdt men nog vast in Besalù.
Witte donderdag
Op Witte Donderdag, Goede Vrijdag en Stille Zaterdag vindt in de schemering op de vroege ochtend of op de avond ervoor als het duister al is ingevallen, de oficio de tinieblas plaats. Tijdens deze mis worden een voor een alle kaarsen in de kerk uitgeblazen. Als de kerk uiteindelijk in duisternis is gehuld, maken de aanwezigen zoveel mogelijk herrie, door te stampen, op de banken de slaan, en met behulp van ratelaars en rammelaars.
De belangrijkste en meest dramatische processies van de Semana Santa vinden plaats in de avonduren van Witte Donderdag, als de nacht al is ingevallen. Deze processies verlopen in absolute stilte. Zowel de processiegangers zelf als alle toeschouwers doen er het zwijgen toe. De routes van de processie worden verlicht door de kaarsen die de bewoners in de vensterbank plaatsen, waardoor er een makabere sfeer ontstaat. Om middernacht is er de belangrijkste mis van de Paasdagen.
Goede vrijdag
De evenementen op Goede Vrijdag staan overal natuurlijk in het teken van de kruisiging van Jezus. Voor religieuze mensen staat de hele dag in teken van rouw. Op wat uitzonderingen na, vinden op Goede Vrijdag de laatste processies plaats.
Ook hoorde er vroeger nogal wat bijgeloof bij Goede Vrijdag. Men zou de vloer niet mogen vegen, zwangere vrouwen zouden wonden kunnen genezen… Zelfs de toekomst zou gelezen kunnen worden!
Pasen
Paaszondag staat in het teken van de wederopstanding van Christus (de dag heet voluit Domingo de la Resurrección – zondag van de wederopstanding). Ook voor deze gelegenheid zijn er processies: een voor Christus en een voor de Heilige Maagd. Deze twee processies komen elkaar op een centraal punt in het dorp weer tegen. Dit kan je zien in onder andere Riba-roja d’Ebre.
Een typisch Catalaans gebruik tijdens Pasen, of eigenlijk al vanaf de zaterdag ervoor, zijn de cants de les Caramelles. Catalanen gaan dan ’s ochtends in groepjes door het dorp en langs de deuren om over de werderopstanding te zingen. Dit doen ze soms zelfs tot en met dinsdag: vroeger duurde Pasen in Catalonië namelijk 3 dagen. De cants de les Caramelles hebben ook een belangrijke niet-religieuze kant. De groepen zingen bijvoorbeeld ook liedjes over de liefde of over lekker eten.
Voor het middageten op paaszondag komt de hele familie bij elkaar, ook de familieleden die van ver moeten komen. Peetouders geven met een mona de Pascua aan hun petekinderen. Dit is een soort Paasgebak. Er bestaan erg veel varianten van, maar vaak is de mona de Pascua gemaakt van een soort cakedeeg, gevuld met chocolade of room, waar dan weer crema catalana op ligt. Soms zit er middenin de mona een of meerdere geverfde paaseieren gebakken ter decoratie.
De familie eet de mona op Tweede Paasdag of Paasmaandag op (Dilluns de pascua). Traditioneel maken families op die dag een uitstapje naar het platteland voor een wandeling in de natuur. Paasmaandag is tegenwoordig nog een officiële feestdag, maar op de dinsdag moeten de Catalanen weer aan de slag. In de rest van Spanje is de maandag trouwens geen officiële feestdag.
Vakantie
Door de ontkerking viert men steeds minder de religieuze kant van de Semana Santa, hoewel het spektakel van de processies nog altijd veel mensen trekt.
Het hele religieuze en traditionele gebeuren even aan de kant gelaten, in heel Spanje is de Semana Santa tegenwoordig vooral een belangrijke vakantie. Sterker nog: deze ene week geldt als toeristisch hoogseizoen, net als de maanden juli en augustus. Veel families brengen de week elders in Spanje door. De typische toeristenbestemmingen zijn afgeladen, en dan voornamelijk met Spanjaarden. Veel atracties die normaal gesproken alleen in de zomer open zijn, zullen ook in de Semana Santa de deuren openen.
Raadpleeg dus zeker de website van jouw verblijfsplaats om te weten wat er zoal te doen is tijdens de Semana Santa.
Meer informatie
Hoewel we meestal schrijven over de Spaanse bureaucratie, en hoe je daar het beste je weg in kunt vinden, publiceren we ook artikelen over leven in Spanje en culturele gebeurtenissen, zoals tijdens de Semana Santa.
Wil je hier graag van op de hoogte blijven? Dan kan je ons natuurlijk volgen op facebook. Maar om zeker te zijn dat je niets mist, is het nog beter je in te schrijven voor onze mailinglijst. En voor vragen, opmerkingen of informatie over ondersteuning die wij kunnen geven als je te maken krijgt met de Spaanse bureaucratie, kan je ons natuurlijk altijd mailen op info@yourcatalancontact.com.