Aanstaande zondag zijn er de gemeenteraadsverkiezingen in Spanje, en Europese burgers die vast in het land wonen hebben dan ook het recht om te stemmen. Maar hoe werkt stemmen in Spanje eigenlijk? Als je je tijdig hebt ingeschreven om te mogen stemmen in de gemeenteraadverkiezingen in Spanje, stel je jezelf die vraag misschien. In dit artikel geven we daar een antwoord op.
¿Benieuwd? ¡Vamos!
De gemeente
Om te beginnen: welk nut heeft stemmen in de gemeenteraadsverkiezingen in Spanje precies? Wat doet de gemeente in Spanje allemaal?Er zijn 8131 gemeentes in Spanje. Daarvan heeft de helft (49%) minder dan 500 inwoners. De gemeenteraadsverkiezingen stellen de burger in staat invloed uit te oefenen op het gemeentelijke beleid, door middel van het kiezen van vertegenwoordigers. De verantwoordelijkheden van de gemeente hangen af van het aantal inwoners.Om te beginnen zijn er de basisvoorzieningen waar alle gemeentes voor moeten zorgen:- Straatverlichting
- Begraafplaats
- Afhalophaling
- Straatvegers
- Kraanwatervoorziening
- Afvoer
- Toegangswegen
- Wegdek
- Parken
- Bibliotheek
- Gemeentepolitie (Policía local)
- Coördinatie bij rampen en noodgevallen, en het organiseren van de protección civil, vrijwilligers die dan in actie zullenkomen.
- Sociale dienst, ondersteuning aan personen in risico van maatschappelijke uitsluiting (randgroepen)
- Brandweer
- Openbare sportvoorzieningen
- Openbaar vervoer
- Milieubescherming
De Spaanse gemeenteraad
De Spaanse gemeenteraad bestaat uit concejales, gemeenteraadsleden. Het aantal concejales hangt af van het aantal inwoners van de gemeente.
Burgemeester
In verreweg de meeste gemeentes in Spanje kiest de gemeenteraad zelf de burgemeester uit de lijsttrekkers in de gemeenteraadsverkiezingen, nadat de burger is gaan stemmen. Mocht geen van de lijsttrekkers de meerderheid in de gemeenteraad behalen, dan wordt de aanvoerder van de lijst met de meeste stemmen tijdens de verkiezingen automatisch de burgemeester.
De burgemeester is natuurlijk de belangrijkste persoon in het gemeentebestuur. Hij of zij is het hoofd van het bestuur en vertegenwoordigt de gemeente naar buiten toe. Ook zit de burgemeester de gemeenteraad voor, en heeft daar bovendien de doorslaggevende stem als de stemmen staken. Uit de gemeenteraadsleden kiest de burgemeester een of meerdere tenientes de alcalde, locoburgemeesters. Verder is de burgemeester de baas over de gemeentelijke financiën en al het gemeentelijke personeel. Hij of zij geeft ook alle vergunningen en gemeentelijke boetes uit.
Niet onbelangrijk: de burgemeester geeft leiding aan de lokale politie. Het is in grotere gemeentes bovendien de leidinggevende persoon van de respons op rampen en calamiteiten.
Daarnaast maakt de burgemeester het bestemmingsplan en andere ontwikkelingsplannen, behalve als de gemeenteraad deze taak nadrukkelijk op zich heeft genomen. Hij of zij geeft opdracht tot alle werkzaamheden die de gemeente uit wil voeren en heeft hier ook de leiding van.
Junta de gobierno
In alle gemeentes van meer dan 5000 inwoners (en in enkele kleinere), is er teveel werk voor de burgemeester om alleen uit te kunnen voeren. Die gemeentes hebben een zogenaamde junta de gobierno, wat vergelijkbaar is met het Nederlandse college van burgemeester en wethouders of het Belgische college van burgemeester en schepenen.
In Spanje heeft de functie van wethouder of schepen geen speciale benaming. Het is gewoon een concejal (gemeenteraadslid) met extra uitvoerende bevoegdheden. De burgemeester wijst deze gemeenteraadsleden aan. De junta de gobierno komt normaal gesproken een keer per week samen.
In erg kleine gemeentes in het noorden van Spanje kiezen de inwoners geen gemeenteraad, maar alleen een burgemeester. Deze gemeentes hebben een zogenaamde consejo abierto, een open raad. In plaats van raadsvergaderingen komt in die dorpen de gehele bevolking op gezette tijden bijeen om de gemeentezaken te bespreken. De burgemeester voert die vervolgens uit.
Presupuestos participativos
Steeds meer gemeentes proberen de burgers bij de lokale politiek te betrekken door presupuestos participativos te maken. Zij geven de burger inspraak bij het maken van de begroting. Dit doet elke gemeente op een andere manier. Sommige doen dat bijvoorbeeld over het internet, anderen houden weer inspraakbijeenkomsten. Over het algemeen kan iedereen die in de gemeente ingeschreven staat hier aan deelnemen, dus ook buitenlanders.
Voor meer informatie neem je het best contact op met het gemeentehuis. Zij kunnen je vertellen of de gemeente presupuestos participativos organiseert, wanneer en hoe, en ook of en hoe je deel kunt nemen. (Deelname aan) de presupuestos participativos staat volledig los van de gemeenteraadsverkiezingen.
Gemeenteraadsverkiezingen
In Spanje gaat men elke vier jaar stemmen in gemeenteraadsverkiezingen, op de 4e zondag in mei. Zoals gezegd mogen EU-burgers hieraan deelnemen. Er zijn drie voorwaarden om deel te kunnen nemen aan de verkiezingen:
- Ingeschreven staan in de gemeente in Spanje waar je woont
- Registeren als kiezer
- Ouder zijn dan 18
Als je aan deze voorwaarden voldoet, kan je zowel stemmen als gekozen worden in gemeenteraadsverkiezingen in Spanje. Registeren als kiezer is iets anders dan jezelf inschrijven bij de gemeente. Je moet apart de intentie vast laten leggen dat je wilt gaan stemmen. Dit kan tot drie maanden voordat de verkiezingen uit worden geschreven. Dat gebeurde dit jaar op 3 april 2023, dus inschrijven kon tot en met 2 januari van dit jaar. Eind vorig jaar hebben we hier al een artikel over gepubliceerd voor hen die dit nog moesten doen.
Hoe werkt het stemmen?
In gemeentes van meer dan 250 inwoners (de overgrote meerderheid van de gemeentes) stem je op zogenaamde gesloten lijsten. Dit betekent dat elke partij wel een lijstje kandidaten in een bepaalde volgorde heeft, maar je stemt op de partij als geheel. Iemand die lager op de lijst staat, kan dus niet door voorkeursstemmen alsnog in de gemeenteraad terecht komen. Dit is anders dat wat we in Nederland of België gewend zijn, waar je je stem uit kunt brengen op een individuele kandidaat (open lijsten).
Stemmen in deze gemeentes doe je door een papiertje met de lijst van keuze in een envelop te stoppen, en deze gooi je in de stembus. Er komt dus geen stempotlood aan te pas. Op de tafel bij de stembus liggen alle papiertjes met lijsten, en je kan van zoveel partijen een lijstje pakken als je wilt, om er in het stemhokje eentje in de envelop te plaatsen. De meeste partijen sturen datzelfde lijstje vaak ook van tevoren al naar alle stemgerechtigden samen met de envelop. Als je dus bang bent dat iemand in het stembureau meekijkt met wat je doet, kan je de envelop thuis al voorbereiden.
Meebeslissen in de gemeente waar je woont?
In onze startersgids NIE, residencia, burgerlijke stand, consulaat en verkiezingen laten we overzichtelijk zien hoe je je kunt registreren als kiezer in de gemeenteraadsverkiezingen.
Regionale verkiezingen
Behalve gemeenteraadsverkiezingen zijn er in een groot aantal regio’s ook regionale verkiezingen op zondag. Hier kan je als EU-burger echter niet aan deelnemen. Omdat de samenstelling van de regionale regeringen een grote invloed heeft op de landelijke politiek, zal er voor die verkiezingen meer aandacht zijn in de landelijke pers dan voor de gemeenteraadsverkiezingen.
Verdere vragen of opmerkingen?
Heb je vragen of opmerkingen naar aanleiding van het bovenstaande? Aarzel dan zeker niet contact met ons op te nemen. Dat kan door middel van ons contactformulier, of door ons een mail te sturen naar: info@yourcatalancontact.com.
Ook als je graag op de hoogte wilt blijven van onze laatste artikelen over de Spaanse bureaucratie, kan je je opgeven voor onze nieuwsbrief en ons volgen op facebook.
