Het belangrijkste jaarlijkse evenement in Valencia, de derde stad van Spanje, zijn Las Fallas. Dit is een kleurrijk stadsfeest van kunst, muziek en vuurwerk dat halverwege de maand maart plaatsvindt, ter ere van Sint Josef. Het feest is misschien nog wel het bekendst om de prachtige poppen die soms wel 20 meter hoog zijn. Op de laatste dag van het feest worden deze poppen in de brand gestoken.
Het festival trekt elk jaar honderdduizenden toeristen van over de hele wereld. Het is dan ook met recht een van de meest spectaculaire feesten in Spanje, en staat sinds 2016 op de werelderfgoedlijst van de UNESCO. Volgende week is het weer zover!
¿Benieuwd? ¡Vamos!
Oorsprong
Hoewel las fallas de belangrijkste feesten van Valencia zijn, heeft de oorsprong niets te maken met de patroonheilige van de stad, in tegenstelling tot de meeste lokale feesten in Spanje. De Fallas vinden plaats rondom de feestdag van San Jose (Valenciaans: Sant Josep, de heilige Jozef). Dit is de beschermheilige van de timmerlieden. Eind 18e eeuw is het gilde van de timmerlieden namelijk het belangrijkste gilde van de stad. Tegenwoordig is de meubelindustrie in de omgeving van Valencia trouwens nog steeds een van de belangrijkste sectoren.
De timmerlui en meubelmakers staken na de voorjaarsschoonmaak het houtafval uit hun werkplaatsen in brand, op de dag van hun beschermheilige. Hoewel sommigen in het feest ook een prehistorische oorsprong zien, door het gebruik van vuur, is dat nooit bewezen. En dat hoeft ook niet. Las Fallas zijn zo al spectaculair genoeg.
Het feest is vernoemd naar de figuren, die las fallas genoemd worden. Falla betekent fakkel. Een deelnemer aan het feest noem je een fallero of fallera. Las fallas zijn meer dan alleen een groot feest. Het is een belangrijk onderdeel van de cultuur en identiteit van Valencia, en steden ver buiten Valencia, in de Comunidad Valenciana. Het brengt de gemeenschap samen en zorgt voor een gevoel van saamhorigheid en trots.
Tegenwoordig is het evenement is ook een belangrijke toeristische attractie. Het trekt elk jaar duizenden bezoekers uit heel Spanje en de rest van de wereld.
Fallas en ninots
Las fallas (enkelvoud una falla) zijn dus de enorme figuren die zo kenmerkend zijn voor het feest. Deze staan door de hele stad verspreid en op de laatste dag worden ze in brand gestoken.
Om de fallas staan meestal wat kleinere figuren die ninots worden genoemt. De fallas en de ninots zijn meestal gemaakt door lokale kunstenaars. Ze staan bekend om hun satirische karakter: vaak drukken ze kritiek uit op bepaalde politieke, culturele of maatschappelijke kwesties. Ze kunnen ook historische gebeurtenissen uitbeelden, of thema’s uit de populaire cultuur. Maar ze hebben altijd een scherp randje.
De figuren worden gemaakt van materialen als hout, papier-maché en piepschuim. Ze kunnen groter zijn dan 20 meter hoog. Ze zijn vaak zeer gedetailleerd en worden gemaakt met veel aandacht voor detail en ambachtelijk vakmanschap. Naast de grote figuren, staan er vaak ook kleinere figuren die voor kinderen zijn gemaakt.
De voorbereidingen voor las fallas beginnen al maanden van tevoren, waarbij elke wijk, en soms buurt of zelfs straat in Valencia zijn eigen fallas-vereniging heeft. Die vereniging is verantwoordelijk voor het zoeken van een kunstenaar en financieren van de pop. Ze werken het hele jaar door om geld in te zamelen en ideeën te bedenken. Elke vereniging beschikt over een casal, een lokaal of ruime waar de leden bijeenkomen. De fallas zelf worden elders gemaakt, in grote hallen.
De gemeente betaalt zelf een van de grootste en mooiste fallas, die voor het stadhuis staat.
Er worden meerdere prijzen uitgereikt aan de fallas, in verschillende categoriën. De belangrijkste prijs is die in de categorie “speciaal”. De jury maakt een rondgang langs de fallas tijdens de plantà, op de avond van de 15e als de figuren neer worden gezet.
Neerzetten en verbranden
Na maanden van voorbereiding zet men op 15 maart de fallas in de buurt van het casal van de fallas-vereniging die de figuur heeft laten maken. Dit noemt men de plantà.
Op de laatste dag van de feesten gaan ze in de brand tijdens de Nit de la Cremà (“nacht van de verbranding”). Dit is een spectaculair gezicht, waarbij de enorme beelden langzaam in vlammen opgaan. Zoals gezegd: Falla betekent fakkel…
La fallera mayor
Elke fallas-vereniging kiest uit hun midden een fallera mayor, de “koningin van de fallas“. De leden kiezen haar voor een jaar, en ze is de belangrijkste vertegenwoordiger van de vereniging. Uit de falleras mayores van alle verenigingen kiest het centrale organisatiecommitée vervolgens de fallera mayor van de stad. Zij is de de belangrijkste persoon tijdens het feest die bij alle ceremonies aanwezig is, waardoor dit een zeer prestigieuze taak is.
De fallera mayor kleedt zich natuurlijk in de mooiste klederdracht, zoals we hieronder uit zullen leggen.
Voor de kinderen is er ook een verkiezing van een kinderkoniging.
Klederdracht
In Valencia wordt de traditionele klederdracht nog steeds gekoesterd en gedragen bij verschillende feesten en evenementen, en dat is niet anders tijdens las fallas.
Het kostuum van de fallera is een afgeleide versie is van de oorspronkelijke klederdracht van Valenciaanse vrouwen. Dit kostuum stamt uit de 16e eeuw en werd vroeger gedragen door de arbeidsters op het platteland van Valencia. Door de jaren heen werd het kostuum steeds verfijnder en ontwikkelde zich tot een elegante klederdracht die bij speciale gelegenheden wordt gedragen.
Het haar van de fallera is een belangrijk onderdeel van de klederdracht. De vrouwen binden het in drie vlechten samen in knotjes – één grote achterop het hoofd en twee kleinere aan de zijkanten. Deze worden vastgezet met speciale spelden en versierd met peinetas, pintas en rascamonyos.
Ook voor de fallero zijn er kostuums, oftewel de mannelijke versie van de traditionele klederdracht. Hier bestaan eveneens verschillende varianten van, waaronder het saragüell-kostuum, dat bestaat uit wijde broeken die direct op het lichaam worden gedragen en een tweede laag daar overheen.
Een andere traditionele outfit is het torrentí-kostuum, dat bestaat uit een strakke broek en een chopetí, een soort vest of jasje.
Werden vroeger alle kostumen gemaakt van zijde, tegenwoordig gebruikt men kunstzijde. Maar door het gebruik van alle accessoires en sieraden betekent dit nog steeds een behoorlijke investering.
Andere gebruiken
Bij las fallas hoort traditionele muziek. Dat zijn vooral populaire pasadobles. Daarnaast is er ook veel muziek met slagwerk en de dulzaina te horen, een traditioneel Spaans muziekinstrument dat wel wat op een hobo lijkt, maar veel scherper klinkt.
De verschillende organiserende verenigingen en commissies huren meer dan 300 muziekgroepen in. Naast de traditionele muziek staan er door de hele stad kleine podia waar tot in de kleine uurtjes bandjes spelen.
Programma
Het programma van las fallas in Valencia is zeer gevarieerd en omvat vele evenementen, sommige georganiseerd door de Junta Central Fallera, het centrale organisatiecomitée, en andere door de verschillende fallera-commissies.
Enkele van de belangrijkste evenementen beschrijven we hieronder. Maar naast deze evenementen zijn er talloze andere activiteiten, zoals de prijsuitreiking voor de beste fallas, parades van verschillende groepen en verlichte straten en pleinen in de stad. Elke avond is er na middenacht een groot vuurwerk. De fallas zijn een feest voor alle leeftijden en een unieke gelegenheid om de Valenciaanse cultuur te ontdekken en te genieten van een bruisende en kleurrijke sfeer.
Crida
De Crida (de “oproep”) is de openingsceremonie van las fallas, waarbij de burgemeester van Valencia de sleutels van de stad overhandigt aan de fallera mayor (de belangrijkste vertegenwoordigster van las fallas). Zij roept vervolgens alle burgers en bezoekers van de stad op om de festiviteiten te beginnen. Dit evenement vindt plaats op de laatste zondag van februari, ruim voor het begin van de eigenlijke festiviteiten.
Cabalgata del Ninot
De optocht van de ninots vindt plaats vlak voor de start van las fallas en gaat door heel Valencia. In deze optocht tonen de fallas-verenigingen hun ninots, de kleinere figuren. De optocht is meer dan alleen het laten zien van de ninots. De leden van de vereniging gaan verkleedt en hebben er een hele act omheen gebouwd. Een jury beoordeelt de deelnemende verenigingen en reikt prijzen uit.
L’exposició del Ninot
In de Ciudad del Arte y de la Ciencia staan op de eerste dag alle ninots opgesteld. Het publiek kan dan stemmen op hun favoriete figuur. Op de avond van 15 maart halen de verschillende fallas-vereningingen hun ninots op na de jurering.
In de vroege ochtend van de volgende dag trekken de verenigingen vervolgens met vuurwerk en veel herrie door de stad om de overige Valencianen wakker te maken. Dat ritueel herhalen ze elke ochtend tot het einde van de feesten.
Plantà
Zoals we hierboven al zagen, is op 15 maart ’s avonds de Plantà, het moment dat de verschillende verenigingen hun falla neerzetten. Dit is een belangrijke gebeurtenis, en op die avond vindt ook de jurering van de figuren plaats. De winnende figuur wordt gered van het vuur op de laatste avond (zie hieronder).
Mascletà
De mascletà vindt elke dag plaats om 14.00 uur van 1 maart tot 19 maart. Het is een explosieve show met vuurwerk en knallen die voor de Valencianen erg belangrijk is. Voor bezoekers van Valencia die niet vertrouwd zijn met de tradities van las fallas is het een wat rare traditie. De bedoeling is niet om naar het vuurwerk te kijken, maar er zo dicht mogelijk bij te gaan staan, waardoor de knallen door je hele lichaam trillen.
L’ofrena
De l’ofrena, oftewel het offer aan de Virgen de los Desamparados, de beschermheilige van Valencia en de Valenciaanse Gemeenschap, vindt plaats op 17 en 18 maart. Het begon als een traditie waarbij elke Fallera een boeket bloemen aanbood aan de Maagd. Deze bloemen steekt men in een houten geraamte onder een beeld van de maagd, waardoor het lijkt alsof zij een jurk en sluier van bloemen heeft.
Deze traditie is uitgegroeid uit tot een groot evenement waarbij meer dan 100.000 mensen een boeket bloemen neerleggen.
Het evenement is zo populair dat het resultaat, het enorme bloementapijt, een van de meest bezochte bezienswaardigheden is tijdens en na de feesten. Men ruimt het pas 4 of 5 dagen na de feesten op.
La nit del foc
De nacht van het vuur (Valenciaans: la nit del foc) is op de 18e ’s avonds. Hoogtepunt van deze avond is een spectaculair vuurwerk om 1 uur ’s nachts.
La nit de la cremà
La nit de la cremà is de laatste avond, op 19 maart, waarop alle poppen worden verbrand. Voorafgaand aan de verbranding is er de cabalgata del fuego. Dit is een optocht die het vuur meebrengt dat de fallas zal verbranden. De deelnemers van de optocht creëren met vuuwerk en vonken een ware vuurzee.
De cabalgata del fuego is een recente traditie die in 2005 werd ingesteld om dit oude Valenciaanse gebruik nieuw leven in te blazen. De traditie heeft veel weg van de Catalaanse traditie correfoc, dat in Catalonië een vast onderdeel is van stads- en dorpsfeesten.
Tijdens La Nit de la Cremà worden de verschillende fallas op verschillende tijdstippen verbrand. Het hoogtepunt is de verbranding van de falla van de gemeente, om 11 uur ’s avonds.
Kritiek
Hoewel las fallas een prachtig feest is, is er binnen en buiten Valencia ook kritiek op. Dit heeft met name te maken met de enorme hoeveelheid afval en luchtvervuiling. Het verbranden van de poppen is niet alleen gevaarlijk voor de omgeving, maar ook voor de gezondheid. Om deze reden heeft de stad de afgelopen jaren maatregelen genomen om het feest duurzamer te maken. De vereningingen gebruiken tegenwoordig minder materialen die giftige stoffen afgeven als ze in brand staan.
Meer informatie
Hoewel we meestal schrijven over de Spaanse bureaucratie, en hoe je daar het beste je weg in kunt vinden, publiceren we ook artikelen over leven in Spanje en culturele gebeurtenissen zoals las fallas in Valencia.
Wil je hier graag van op de hoogte blijven? Dan kan je ons natuurlijk volgen op facebook. Maar om zeker te zijn dat je niets mist, is het nog beter je in te schrijven voor onze mailinglijst. En voor vragen, opmerkingen of informatie over ondersteuning die wij kunnen geven als je te maken krijgt met de Spaanse bureaucratie, kan je ons natuurlijk altijd mailen op info@yourcatalancontact.com.
Volgende week keren we weer terug naar ons onderwerp van deze maand: het huren van een woning.
