Het belangrijkste jaarlijkse evenement in Valencia, de derde stad van Spanje, zijn Las Fallas. Dit is een kleurrijk stadsfeest van straatkunst, muziek en vuurwerk dat halverwege de maand maart plaatsvindt, ter ere van Sint Josef. Het feest is misschien nog wel het bekendst om de prachtige beelden en figuren die soms wel 20 meter hoog zijn. Op de laatste dag van het feest worden deze poppen in de brand gestoken. En dat levert spectaculaire plaatjes op.
Het festival trekt elk jaar honderdduizenden toeristen van over de hele wereld. Het is dan ook met recht een van de meest spectaculaire feesten in Spanje, en staat sinds 2016 op de werelderfgoedlijst van de UNESCO. Dit weekend is het weer zover!
¿Benieuwd? ¡Vamos!
Oorsprong
Hoewel las fallas de belangrijkste feesten van Valencia zijn, heeft de oorsprong niets te maken met de patroonheilige van de stad, in tegenstelling tot de meeste lokale feesten in Spanje. De Fallas vinden plaats rondom de feestdag van San Jose (Valenciaans: Sant Josep, de heilige Jozef). Dit is de beschermheilige van de timmerlieden. Eind 18e eeuw is het gilde van de timmerlieden namelijk het belangrijkste gilde van de stad. Tegenwoordig is de meubelindustrie in de omgeving van Valencia trouwens nog steeds een van de belangrijkste sectoren.
De timmerlui en meubelmakers staken na de voorjaarsschoonmaak het houtafval uit hun werkplaatsen in brand, op de dag van hun beschermheilige. Hoewel sommigen in het feest ook een prehistorische oorsprong zien, door het gebruik van vuur, is dat nooit bewezen. En dat hoeft ook niet. Las Fallas zijn zo al spectaculair genoeg.
Het feest is vernoemd naar de figuren, die las fallas genoemd worden. Falla betekent fakkel. Een deelnemer aan het feest noem je een fallero of fallera. Las fallas zijn meer dan alleen een groot feest. Het is een belangrijk onderdeel van de cultuur en identiteit van Valencia, en steden ver buiten Valencia, in de Comunidad Valenciana. Het brengt de gemeenschap samen en zorgt voor een gevoel van saamhorigheid en trots.
Tegenwoordig is het evenement is ook een belangrijke toeristische attractie. Het trekt elk jaar duizenden bezoekers uit heel Spanje en de rest van de wereld.
Fallas en ninots
Las fallas (enkelvoud una falla) zijn dus de enorme figuren die zo kenmerkend zijn voor het feest. Er zijn er ongeveer 700, kleine en grote. Deze staan door de hele stad verspreid en op de laatste dag worden ze in brand gestoken.
Om de fallas staan kleinere poppen die ninots worden genoemd. De fallas en de ninots zijn gemaakt door lokale kunstenaars. Ze staan bekend om hun satirische karakter: vaak drukken ze kritiek uit op bepaalde politieke, culturele of maatschappelijke kwesties. Ze kunnen ook historische gebeurtenissen uitbeelden, of thema’s uit de populaire cultuur. Maar ze hebben altijd een scherp randje.
De figuren worden gemaakt van materialen als hout, papier-maché en piepschuim. De basisstructuur is altijd van hout. Ze kunnen meer dan 20 meter hoog zijn, en zijn vaak zeer gedetailleerd en worden gemaakt met veel aandacht voor detail en ambachtelijk vakmanschap.
De voorbereidingen voor las fallas beginnen al maanden van tevoren, waarbij elke wijk, en soms buurt of zelfs straat in Valencia zijn eigen fallas-vereniging heeft. Die vereniging is verantwoordelijk voor het zoeken van een kunstenaar en financieren van de beelden en poppen: een voor kinderen en een voor volwassenen. Ze werken het hele jaar door om geld in te zamelen en ideeën te bedenken. Elke vereniging beschikt over een casal, een lokaal of ruime waar de leden bijeenkomen. De fallas zelf worden elders gemaakt, in grote hallen.
De gemeente betaalt zelf een van de grootste en mooiste fallas, die voor het stadhuis staat.
Er worden meerdere prijzen uitgereikt aan de fallas, in verschillende categorieën. De belangrijkste prijs is die in de categorie “speciaal”.
Neerzetten en verbranden
Na maanden van voorbereiding, komen in maart de onderdelen met vrachtwagens naar de wijken toe en zet men vóór 16 maart om 8 uur ’s morgens de falla in de buurt van het casal van de vereniging in elkaar. Overal zijn dan kranen te zien. Dit noemt men de plantà. Daarna komt de jury langs en op de 17e maakt men de winnaar bekend.
Op de laatste dag van de feesten gaan ze in de brand tijdens de Nit de la Cremà (“nacht van de verbranding”). Dit is een spectaculair gezicht, waarbij de enorme beelden langzaam in vlammen opgaan. Zoals gezegd: Falla betekent fakkel…
La fallera mayor
Elke fallas-vereniging kiest uit hun midden een fallera mayor, de “koningin van de fallas“. De leden kiezen haar voor een jaar, en ze is de belangrijkste vertegenwoordiger van de vereniging. Uit de falleras mayores van alle verenigingen kiest het centrale organisatiecomité vervolgens de fallera mayor van de stad. Zij is de de belangrijkste persoon tijdens het feest die bij alle ceremonies aanwezig is, waardoor dit een zeer prestigieuze taak is.
De fallera mayor kleedt zich natuurlijk in de mooiste klederdracht, zoals we hieronder uit zullen leggen.
Voor de kinderen is er ook een verkiezing van een kinderkoningin, de fallera mayor infantil.
Klederdracht
In Valencia wordt de traditionele klederdracht nog steeds gekoesterd en gedragen bij verschillende feesten en evenementen, en dat is niet anders tijdens las fallas.
Het kostuum van de fallera is een afgeleide versie is van de oorspronkelijke klederdracht van Valenciaanse vrouwen. Dit kostuum stamt uit de 16e eeuw en werd vroeger gedragen door de arbeidsters op het platteland van Valencia. Door de jaren heen werd het kostuum steeds verfijnder en ontwikkelde zich tot een elegante klederdracht die bij speciale gelegenheden wordt gedragen.
Het haar van de fallera is een belangrijk onderdeel van de klederdracht. De vrouwen binden het in drie vlechten samen in knotjes – één grote achterop het hoofd en twee kleinere aan de zijkanten. Deze worden vastgezet met speciale spelden en versierd met peinetas, pintas en rascamonyos.
Ook voor de fallero zijn er kostuums, oftewel de mannelijke versie van de traditionele klederdracht. Hier bestaan eveneens verschillende varianten van, waaronder het saragüell-kostuum, dat bestaat uit wijde broeken die direct op het lichaam worden gedragen en een tweede laag daar overheen.
Een andere traditionele outfit is het torrentí-kostuum, dat bestaat uit een strakke broek en een chopetí, een soort vest of jasje.
Werden vroeger alle kostuums gemaakt van zijde, tegenwoordig gebruikt men kunstzijde. Maar door het gebruik van alle accessoires en sieraden betekent dit nog steeds een behoorlijke investering.
Andere gebruiken
Bij las fallas hoort traditionele muziek. Dat zijn vooral populaire pasadobles. Daarnaast is er ook veel muziek met slagwerk en de dulzaina te horen, een traditioneel Spaans muziekinstrument dat wel wat op een hobo lijkt, maar veel scherper klinkt.
De verschillende organiserende verenigingen en commissies huren meer dan 300 muziekgroepen in. Naast de traditionele muziek staan er door de hele stad kleine podia waar tot in de kleine uurtjes bandjes spelen.
Programma
Het programma van las fallas in Valencia is zeer gevarieerd en omvat vele evenementen, sommige georganiseerd door de Junta Central Fallera, het centrale organisatiecomité. Daarnaast zijn er vele andere commissies die straatprogramma’s organiseren
Enkele van de belangrijkste evenementen beschrijven we hieronder. Maar naast deze evenementen zijn er talloze andere activiteiten, zoals de prijsuitreiking voor de beste fallas, parades van verschillende groepen en verlichte straten en pleinen in de stad. Vanaf 1 maart zijn er op veel avonden al grote vuurwerkshows.
De fallas zijn een feest voor alle leeftijden en een unieke gelegenheid om de Valenciaanse cultuur te ontdekken en te genieten van een bruisende en kleurrijke sfeer.
Crida
De Crida (de “oproep”) is de openingsceremonie van las fallas, waarbij de burgemeester van Valencia het zeggenschap over de stad overhandigt aan de fallera mayor (de belangrijkste vertegenwoordigster van las fallas). Zij roept vervolgens alle burgers en bezoekers van de stad op om de festiviteiten te beginnen. Dit evenement vindt plaats op de laatste zondag van februari, ruim voor het begin van de eigenlijke festiviteiten. Dit jaar is dat evenement verplaatst in verband met de grote flatbrand die zich in Valencia heeft voltrokken.
Cabalgata del Ninot
De optocht van de ninots vindt plaats begin maart en gaat door heel het centrum. In deze optocht tonen de fallas-verenigingen hun ninots, de kleinere figuren. De optocht is meer dan alleen het laten zien van de ninots. De leden van de vereniging gaan verkleedt en hebben er een hele act omheen gebouwd. Een jury beoordeelt de deelnemende verenigingen en reikt prijzen uit.
L’exposició del Ninot
In de Ciudad del Arte y de la Ciencia staan van begin februari tot 15 maart alle ninots opgesteld. Het publiek kan dan stemmen op hun favoriete figuur. Op de avond van 14 maart halen de verschillende fallas-verenigingen hun ninots op na de jurering. De winnaar wordt met veel gejuich naar buiten gedragen
In de vroege ochtend van de volgende dag trekken de verenigingen vervolgens met vuurwerk en veel herrie door de stad om de overige Valencianen wakker te maken. Dit heet de despertà. Dat ritueel herhalen ze elke ochtend tot het einde van de feesten. De belangrijkste is de macrodespertà op de dag van de crida.
Plantà
Zoals we hierboven al zagen, is op 15 maart ’s avonds tot de 16e vroeg in de ochtend de Plantà, het moment dat de verschillende verenigingen hun falla neerzetten. Dit is een belangrijke gebeurtenis, en op die avond vindt ook de jurering van de figuren plaats. De winnende ninot wordt gered van het vuur op de laatste avond (zie hieronder).
Mascletà
De mascletà vindt elke dag plaats om 14.00 uur van 1 maart tot 19 maart. Het is een explosieve show met vuurwerk en knallen die voor de Valencianen erg belangrijk is. Voor bezoekers van Valencia die niet vertrouwd zijn met de tradities van las fallas is het een wat rare traditie. De bedoeling is niet om naar het vuurwerk te kijken, maar er zo dicht mogelijk bij te gaan staan, waardoor de knallen door je hele lichaam trillen.
L’ofrena
De l’ofrena, oftewel het offer aan de Virgen de los Desamparados, de beschermheilige van Valencia en de Valenciaanse Gemeenschap, vindt plaats op 17 en 18 maart. Het begon als een traditie waarbij elke Fallera een boeket bloemen aanbood aan de Maagd. Deze bloemen steekt men in een houten geraamte onder een beeld van de maagd, waardoor het lijkt alsof zij een gewaad van bloemen heeft.
Deze traditie is uitgegroeid uit tot een groot evenement waarbij meer dan 100.000 mensen een boeket bloemen neerleggen.
Het evenement is zo populair dat het resultaat, het enorme bloementapijt, een van de meest bezochte bezienswaardigheden is tijdens en na de feesten. Men ruimt het meestal pas 4 of 5 dagen na de feesten op.
La nit del foc
De nacht van het vuur (Valenciaans: la nit del foc) is op de 18e ’s avonds. Hoogtepunt van deze avond is een spectaculair vuurwerk om 1 uur ’s nachts. Let op: dit jaar is dat vuurwerk al om middernacht.
La nit de la cremà
La nit de la cremà is de laatste avond, op 19 maart, waarop alle poppen worden verbrand. Voorafgaand aan de verbranding is er de cabalgata del fuego. Dit is een optocht die het vuur meebrengt dat de fallas zal verbranden. De deelnemers van de optocht creëren met vuurwerk en vonken een ware vuurzee.
De cabalgata del fuego is een recente traditie die in 2005 werd ingesteld om dit oude Valenciaanse gebruik nieuw leven in te blazen. De traditie heeft veel weg van de Catalaanse traditie correfoc, dat in Catalonië een vast onderdeel is van stads- en dorpsfeesten.
Tijdens La Nit de la Cremà worden de verschillende fallas op verschillende tijdstippen verbrand. Voor sommigen is het hoogtepunt is de verbranding van de falla van de gemeente. Anderen gaan juist naar de verbranding van de ninot die gewonnen heeft in de categorie “speciaal”.
Kritiek
Hoewel las fallas een prachtig feest is, is er binnen en buiten Valencia ook kritiek op. Dit heeft met name te maken met de enorme hoeveelheid afval en luchtvervuiling. Het verbranden van de poppen is niet alleen gevaarlijk voor de omgeving, maar ook voor de gezondheid. Om deze reden heeft de stad de afgelopen jaren maatregelen genomen om het feest duurzamer te maken. De verenigingen gebruiken tegenwoordig minder materialen die giftige stoffen afgeven als ze in brand staan.
Ook hebben veel inwoners van de stad kritiek op de herrie van het vuurwerk. Vooral huisdieren hebben hier natuurlijk last van. Ze komen niet tot rust omdat knallen de hele dag doorgaan. De afgesloten straten zijn een punt van irritatie voor veel inwoners.
Meer informatie
Voor dit artikel hebben we ondersteuning gehad van Eline, stadsgids in Valencia. Zij organiseert met haar bedrijf Valencia Inside het hele jaar door verscheidene activiteiten en tours in de stad Valencia en omgeving. Wil je meer over haar weten? Bezoek dan ook haar website valenciainside.com.
Hoewel we zelf meestal schrijven over emigreren naar Spanje, de Spaanse bureaucratie, en hoe je daar het beste je weg in kunt vinden, publiceren we ook artikelen over leven in Spanje en culturele gebeurtenissen zoals las fallas in Valencia.
Wil je hier graag van op de hoogte blijven? Dan kan je ons natuurlijk volgen op facebook. Maar om zeker te zijn dat je niets mist, is het nog beter je in te schrijven voor onze mailinglijst. En voor vragen, opmerkingen of informatie over ondersteuning die wij kunnen geven als je te maken krijgt met de Spaanse bureaucratie, kan je ons natuurlijk altijd mailen op info@yourcatalancontact.com.
Volgende week keren we weer terug naar ons onderwerp van deze maand: het huren van een woning.
Dank voor deze duidelijke informatie. Goed en leuk om de achtergrond te kennen. Ik ga nu beter geïnformeerd de komende dagen het feest aanschouwen!
Dankjewel! Ik hoop dat je het naar je zin hebt gehad!