De feestdagen in Catalonië op een rijtje

Zoals met alles, hebben ook de feestdagen in december en begin januari in Catalonië een geheel eigen invulling. Kerst en Nieuwjaar kennen we in België en Nederland ook wel. Ook drie koningen doet vaak wel een belletje rinkelen. Maar veel mensen zijn al minder bekend met de Onbevlekte Ontvangenis van Maria. En ook de feestdagen die we wel kennen, worden in Catalonië natuurlijk op geheel eigen wijze gevierd.

In dit artikel nemen we je mee langs de feestdagen zoals men die in Catalonië in december en januari viert. We zetten ze voor je op een rijtje, en vertellen wat de Catalanen op die dagen doen. Als je van plan bent de feestdagen in Barcelona of de rest van Catalonië door te brengen, lees dan ook zeker ons artikel Wat te doen met de feestdagen in Barcelona en Catalonië?

feestdagen catalonië
Kerstster of Poinsetia, nog steeds razend populair in Catalonië
Foto: Stars for Europe, Wikimedia Commons

Puente de diciembre

Puente (“brug”) is Spaans voor een lang weekend. In strikte zin slaat de term op het vrij nemen van een of twee dagen, om zo een bruggetje te maken tussen het weekend en een feestdag die op een dinsdag, woensdag of donderdag valt. Maar het woord wordt ook wel gebruikt als de feestdag op een maandag of vrijdag valt, als er dus geen vrije dag op hoeft te worden genomen en het lange weekend slechts 3 dagen lang is.

December begint in Spanje al goed met de puente de diciembre. Dit slaat niet op Kerst of Nieuwjaar. Al in het begin van de maand zijn er namelijk een tweetal feestdagen die men vaak aan elkaar verbindt met vrije dagen. Dit zijn op 6 december de Día de la Constitución en op 8 december de Inmaculada Concepción.

6 december: Día de la Constitución (Dag van de Grondwet)

Je leest het goed: de Spanjaarden hebben een feestdag gewijd aan de grondwet. Daarmee is Spanje trouwens niet het enige land. Veel Spaanstalige landen vieren iets vergelijkbaars en Zweden en Denemarken bijvoorbeeld ook.

Elk jaar op 6 december vieren de Spanjaarden dat in 1978 de huidige Spaanse grondwet per referendum aan is genomen op die dag. Hiermee kwam er definitief een einde aan de dictatuur van Francisco Franco en begon het democratische tijdperk. Genoeg reden voor een feestje dus. Het is een officiële vrije dag in het hele land. Bepaalde overheidsinstellingen zoals het parlement en het leger organiseren een ceremonie.

8 december: Inmaculada Concepción (Onbevlekte Ontvangenis van Maria)

De Inmaculada Concepción (ook wel purísima concepción of gewoon purísima genoemd) slaat op de onbevlekte verwekking van de moeder van Christus, de maagd Maria. Volgens de leer van de Katholieke Kerk kwam Maria ter wereld zonder erfzonde bij zich te dragen. Op die manier kon ook haar kind, Jezus, vrij van zonde in de wereld komen. Dit moet dus niet verward worden met de onbevlekte verwekking van Christus zelf.

Deze dag is in veel landen in Zuid-Europa en Zuid-Amerika een officiële feestdag. Hoewel de dag in bepaalde delen van Spanje een grote betekenis heeft, is het Catalonië niet veel meer dan gewoon een vrije dag.

Kerst: Navidad

Zoals in de meeste landen duurt Kerst (Navidad) in Spanje maar 1 dag. Deze feestdag behoeft natuurlijk maar weinig uitleg: het is de geboorte van Jezus.

Tradities

Net als bij de meeste feestdagen, zijn er in Catalonië met Kerst een aantal tradities die typisch Catalaans zijn. Zo heeft elk huis waar kleine kinderen wonen wel ergens in een hoek een tió de nadal staan. Dit is een boomstronkje met pootjes, waarop een gezichtje geschilderd is. Vaak heeft het ook een mutsje dat lijkt op de muts van de kerstman. Het is echter een barretina, een traditionele Catalaanse muts, die daarop lijkt.

Als de kinderen goed voor het stronkje zorgen, door het te “voeren” en ’s nachts lekker in te stoppen bijvoorbeeld, poept het wat kleine cadeautjes met Kerst. Om het te laten poepen, moeten de kinderen het stammetje slaan met een stok. Daarbij zingen ze een liedje dat begint met caga tio (“poep stronkje”). De tió de nadal wordt op 8 december, bij de viering van de inmaculada concepció, in huis gehaald. Als het eenmaal cadeaus heeft gepoept, gaat het in de open haard.

Een ander traditioneel figuurtje is terug te vinden in de kerststal: de caganer. Dit is misschien wel de vreemdste Catalaanse kersttraditie. De caganer is namelijk een figuurtje dat ergens in of bij de kerststal gehurkt aan het kakken is. Soms is de caganer volledig uitgedost in traditionele klederdracht, maar ze zijn in alle mogelijke vormen te krijgen: zelfs bekende politici, zangers of sporters worden wel met de broek op de hielen afgebeeld.

Net als in de meeste Katholieke landen gaan Catalanen op de avond voor Kerst (nochebuena in het Spaans) naar de mis. Werd deze mis vroeger rond middernacht gevierd, tegenwoordig gebeurt dat wat vroeger.

Een tió de nadal
Foto: Toniher, Wikimedia commons

Gastronomie

In tegenstelling tot andere delen van de Spaanstalige wereld, is in Catalonië het avondeten voor de mis op nochebuena niet de belangrijkste maaltijd met de feestdagen. Dat is de lange, uitgebreide warme middagmaaltijd op Kerst zelf. Nochebuena is in Catalonië überhaupt niet zo belangrijk.

De eerste gang van de maaltijd met Kerst is escudella i carn d’olla. Escudella is een goed gevulde soep, met allerlei soorten seizoensgroenten, zoals kool en wortels. Vaak zitten er ook kikkererwten en aardappels doorheen. In deze soep mogen vooral de galets niet missen. Dit zijn grote pastaschelpen, een soort grote macaroni. Ook zit er vaak een gehaktbal met knoflook en peterselie en andere vleeswaren door zoals bijvoobreeld een stuk butifarra (bloedworst). De tweede gang is typisch een stuk vlees of kip uit de oven of gebraden. Het dessert bestaat normaal gesproken uit neules (een soort opgerold koekje) en turrón met moscatell.

Typische lekkernijen bij de Catalaanse Kerst zijn zoetigheden als marsepein en turrón, samen met noten. Daarbij drinken de Catalanen natuurlijk cava.

Sant Esteve

Als je op de officiële kalender kijkt in Catalonië, lijkt het alsof Kerst uit twee feestdagen bestaat. De dag na Kerst is echter een heel andere feestdag: San Esteban in het Spaans of Sant Esteve in het Catalaans. Men viert deze dag niet alleen in Catalonië, maar ook op de Balearen en in de regio Valencia. Er zijn Catalanen die beweren dat Sant Esteve in Catalonië belangrijker is dan Kerst.

Historisch gezien is dit een vrije dag omdat men na Kerst, dat in familiekring werd gevierd, een dag nodig had om weer naar huis te gaan. Tegenwoordig brengt men de dag door met de helft van de familie die niet op Kerst kon worden bezocht.

Ook op Sant Esteve staat de middagmaaltijd centraal. De eerste gang bestaat traditioneel gezien uit canelons, (Italiaans: cannelloni of maniconi). Dat zijn grote, gevulde pastarolletjes. De vulling bestaat vaak uit overblijfsels van de kerstmaaltijd met bechamelsaus. De tweede gang is dan gevulde kip of een tall rodó, gebraden vlees. Als dessert zijn er neules en turrón, en natuurlijk cava waar de neules eventueel in ondergedompeld kunnen worden.

Día de los Inocentes

Op 28 december valt de dag van de onschuldigen, oftewel de Día de los Inocentes. Dit is geen officiële feestdag, maar wel een dag waar bijna alle Spanjaarden wat aan doen. Op deze dag mag men elkaar namelijk voor de gek houden. Vergelijk het maar met 1 april in België en Nederland.

Mensen halen onderling de nodige streken uit, maar bijvoorbeeld ook televisiezenders proberen de kijker een poets te bakken. Hou je ogen dus goed open op deze dag!

Oud en Nieuw

Nochevieja

Oudjaarsavond (nochevieja) is het volgende evenement tijdens de feestdagen in Catalonië. Ook dit is geen vrije dag, maar zoals overal ter wereld wordt Oud en Nieuw uitgebreid gevierd. Veel winkels gaan wat eerder dicht en de dienstregeling van het openbaar vervoer eindigt vaak ook wat vroeger.

De typische figuur op oudjaarsdag is de home dels nassos, de man met de neuzen. Kinderen worden op oudjaarsdag aangespoort hem te zoeken. Deze figuur heeft net zoveel neuzen als er dagen in het jaar zijn, en elke dag verliest hij een neus. Hij komt dus alleen op oudjaarsdag tevoorschijn, als hij nog maar 1 neus over heeft net als de rest van de stervelingen. Het kan dus iedereen zijn.

Ook wil het bijgeloof dat het belangrijk is om rode kleding te dragen om het volgende jaar voorspoed te hebben in de liefde, en dan met name rood ondergoed.

Op oudjaarsavond staat de maaltijd ook weer centraal. Dit kan in familiekring zijn, maar meestal is het onder vrienden.

Middernacht

In Catalonië, net als in de rest van Spanje, is het traditie om op klokslag middernacht 12 druiven te eten: eentje op elke klokslag. Dit kan nogal een opgave zijn. Sommige mensen slikken de druiven door zonder erop te kauwen, anderen proppen ze gewoon in hun mond om ze na afloop allemaal in een keer weg te werken. Als het je lukt, betekent het voorspoed in het nieuwe jaar. En je gezelschap een gelukkig nieuwjaar wensen met volle mond.

Vaak wordt om middernacht de televisie even aangezet. Bijna alle zenders brengen dan verslag uit van Puerta del Sol in Madrid, waar een hele mensenmassa samenkomt. Gelukkig slaan de klokken op Puerta del Sol vrij langzaam waardoor het druiven eten weer wat makkelijker is.

In Barcelona is er om middernacht een grote lichtshow bij de fonteinen op de Montjuic, bij Plaça Espanya.

Als de twaalf klokslagen voorbij zijn en je je gezelschap een gelukkig nieuwjaar gaat wensen, is het trouwens belangrijk je eerste stap met je rechterbeen te zetten. Ook dit brengt namelijk geluk.

Hoewel men na middernacht ook wel wat vuurwerk afsteekt, is dat lang niet in de hoeveelheden die we in Nederland gewoon waren voor het vuurwerkverbod. Op sommige plekken steekt men een groot vreugdevuur aan. Ook dit loopt trouwens niet zo uit de hand als in bijvoorbeeld Scheveningen.

Oud en Nieuw is in Catalonië vooral een feest met vrienden, maar bij iemand thuis, niet op straat.

Nieuwjaarsdag

Nieuwjaarsdag is vooral om uit te rusten. Natuurlijk zijn er families die bij elkaar komen, maar het is vooral een hele rustige dag. Voor wie toch zin heeft om wat te doen: de nieuwjaarsduik heeft ook in Spanje zijn intrede gedaan. Veel plaatsen langs de kust organiseren er eentje.

Drie Koningen (Reyes magos)

De laatste belangrijke feestdag is drie koningen. Dit is de dag dat de kinderen hun cadeaus krijgen. De tió de nadal poept kleine cadeau’s, de drie koningen doen het echte werk.

De avond vantevoren komen Caspar, Balthasar en Melchior aan in het dorp of de stad. In plaatsen aan de kust komen ze vaak met de boot aan in de haven of op het strand. Daarna trekken ze met hun gevolg door de plaats in een optocht die cabalgata (Spaans) of cavalgada (Catalaans) heet. Tijdens deze optocht verzamelen ze de brieven en verlanglijstjes van de kinderen en delen ze snoepjes uit.

De oudste optocht van Catalonië is die van Igualada. Dat is vandaag de dag nog steeds een van de meest spectaculaire om te zien.

De volgende dag, op 6 januari als de kinderen wakker worden, staan hun cadeaus door de hele woonkamer verspreid. Kinderen die stout zijn geweest, krijgen geen cadeaus, maar kolen. Veel kinderen doen die nacht geen oog dicht!

De Drie Koningen krijgen bij hun werk hulp pages die in elk deel van Catalonië een andere naam hebben. Deze pages verdelen niet alleen de cadeaus, maar houden ook het register bij van kinderen die zich goed hebben gedragen en kinderen die stout zijn geweest.

Naast de cadeaus, is het traditie op deze dag de driekoningentaart te eten. In deze taart zit een klein porceleinen figuurtje van een koning en een boon. Degene die de koning in zijn stukje taart heeft, is de rest van de dag de koning en mag een kroontje opzetten. Heb je de boon… dan moet je de taart betalen!

Els Tres Tombs

Hiermee zijn de feestdagen nog niet helemaal voorbij. In sommige plaatsen is Els Tres Tombs of de festes de Sant Antoni, op 17 januari, ook nog een lokale feestdag. De heilige Antonis (Sant Antoni) is beschermheer van de dieren, en ter ere van hem wordt er in sommige plaatsen op zijn naamdag een optocht met dieren en karren georganiseerd die drie rondjes door de plaats maakt. Bij de kerk worden de dieren dan gezegend.

Deze gebeurtenis vindt onder andere plaats in de meeste plekken die Sant Antoni in de naam dragen en waar dan het festa major wordt georganiseerd. Ook in de wijk Sant Antoni in Barcelona is het buurtfeest rondom deze datum. Andere plaatsen met een optocht zijn Sant Cugat, Igualada, Vilanova i La Geltrù en Reus. In Vila·Seca vindt rond deze datum het stadsfeest plaats en maakt zo’n optocht ook deel uit van het programma.

Hiermee zijn de feestdagen in Catalonië officiëel tot een einde gekomen. Maar goed, uiteindelijk is het in Catalonië altijd wel ergens feest!

Meer informatie

Met alle feestdagen voor de deur, staat yourcatalancontact.com deze maand natuurlijk vol met artikelen over welke feestdagen in Catalonië gevierd worden, en hoe de Catalanen dat doen. Ook publiceren we uiteraard nog informatie over administratieve handelingen in, en emigreren naar Catalonië.

Geïnteresseerd? Hou dan onze website goed in de gaten of volg ons op facebook! Je kan je natuurlijk ook opgeven voor onze mailinglijst, zo ontvang je als eerste onze nieuwe artikelen in je inbox.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *