Alleen met Sint-Juttemis zijn er geen lokale feesten in Catalonië

Op bijna alle dagen van het jaar zijn er wel ergens in Catalonië lokale feesten aan de gang. Alle dorpen en steden, en soms zelfs wijken, hebben hun eigen festa major. De festa major is in principe het grootste feest van elke plaats. Ook al zijn er het hele jaar door festes majors, die in de zomermaanden zijn vaak het grootst en het belangrijkst.

Het feest valt regelmatig samen met de naamdag van de patroonheilige. Er zijn dan een mis en een processie. Maar het belangrijkste van het festa major is natuurlijk gewoon een groot feest te vieren. Dit is bijvoorbeeld heel anders dan op de nationale feestdag van Catalonië, de diada, op 11 september. Dat is meer een politiek feest dat de Catalaanse identiteit benadrukt. Mensen gaan dan niet hossend en feestend door de straat.

Gedurende en festa major is de plaats of wijk meestal versierd, in sommige gevallen zelfs op zeer uitbundige wijze. Het programma zit boordevol traditionele activiteiten, en er is natuurlijk ook zat hedendaags vermaak.

De belangrijkste dag, bijvoorbeeld de naamdag van de patroonheilige zelf, is altijd een vrije dag in de gemeente waar het feest zich afspeelt. De meeste winkels en kantoren zullen dan dus gesloten zijn.

Het bekendste festa major is dat van Barcelona, La Mercè. Dit vindt elk jaar op 24 september plaats. Komend weekend is de hele stad dus in een enorm feest ondergedompeld. Zeker de moeite waard om eens mee te maken!

Lokale feesten Catalonië
Castellers op de feesten van de Mercè in Barcelona
Foto: Angela Compagnone, Unsplash

Lokale feesten in Catalonië

De oorsprong van festes majors kan heel verschillend zijn. Zoals gezegd vallen ze regelmatig samen met de naamdag van de patroonheilige. Maar in andere gevallen viert men bijvoorbeeld de stichting van de stad of het dorp. Of men laat het feest uit economisch oogpunt samenvallen met het toeristische seizoen.

Uiteindelijk is de enige definitie dat het festa major het belangrijkste lokale feest is. Als het niet in de zomer valt, organiseert men vaak nog een ander feest in dat jaargetijde (het festa menor).

Het festa major (Spaans: fiesta mayor) is niet uitsluitend een Catalaans verschijnsel. Ook in de rest van de Spaanstalige wereld en in het zuiden van Frankrijk hebben de meeste dorpen en steden een eigen feest. Maar het lijkt erop dat de lokale feesten in Catalonië tot de oudsten behoren. En zoals met alles, vieren Catalanen hun festa major natuurlijk op geheel eigen manier.

Oorsprong

De eerste geschreven sporen van lokale feesten in Catalonië dateren uit de dertiende eeuw. Meestal probeerde men het feest samen te laten vallen met de plaatselijke jaarmarkt.

Er werden in die tijd al zulke grote feesten georganiseerd dat in de veertiende eeuw de kosten ervan door bisschoppen aan banden werden gelegd. De bevolking tekende hier protest tegen aan bij de koning. De toegestane uitgaven dekten namelijk niet eens de kosten voor alle genodigde vrienden en familie.

Traditionele evenementen

Al eeuwenlang pakt men dus flink uit tijdens het festa major. Het zijn belangrijke feesten die een gemeenschap sterker maken en mensen met elkaar verbinden. Het speelt zich dan ook voornamlijk af in en rond de gewoonlijke ontmoetingspunten: op dorps- en stadspleinen, straten en ramblas, en natuurlijk in de kroeg. Dit alles in het schrille geluid van de gralla, een middeleeuwse fluit die wel wat op een hobo lijkt. Vaak is er een centraal punt waar het (belangrijkste) podium staat en naast de grootste concerten ook de ceremoniële programmapunten af worden gewerkt.

Er zijn een aantal traditionele gebeurtenissen die in een bepaalde vorm in de meeste festas majors terugkeren. Deze activiteiten zijn vaak min of meer specifiek voor Catalonië of Catalaans sprekende gebieden, en dus ook sterk aan de regionale identiteit gebonden. De meeste Catalanen zijn erg trots op deze tradities. En veel van deze evenementen zijn inderdaad wel de moeite waard om eens mee te hebben gemaakt.

De onderstaande lijst is verre van compleet. Zo ontbreekt bijvoorbeeld de wedstrijd wie de lekkerste tortilla bakt, een echte gouwe ouwe op de festes majors van kleinere dorpen of van wijken en buurten. Of de grote gezamenlijke maaltijden, waarbij een hele straat aan een lange tafel met elkaar eet.

Gegants en cabuts

Als het festa major is georganiseerd ter ere van de patroonsheilige van een plaats, staan een aantal religieuze gebeurtenissen centraal. Op de belangrijkste dag zijn er natuurlijk een aantal missen. Er is dan ook een processie. In deze processie lopen vaak gegants (“reuzen”) mee. Gegants komen trouwens in andere delen van Spanje ook wel voor (Spaans: gigantes). Dit soort optochten (cercavila) hoeft overigens niet per definitie een religieuze betekenis te hebben.

De gegants zijn enorm hoge poppen die door een persoon gedragen worden, en boven de massa uitsteken. Door hun omvang en aankleding stralen ze grote status uit. Ze verbeelden dan ook vaak edellieden of weldoeners die belangrijk zijn geweest voor de plaats.

Capgrossos of cabuts daarentegen zijn ongeveer net zo groot zijn als mensen, maar hebben een karikaturaal groot hoofd. Ook deze kunnen belangrijke personen voor de stad of het dorp uitbeelden. Soms zijn cabuts belast met bepaalde taken, zoals het in goede banen leiden van de optocht.

Er zijn cercaviles die ook elementen met vuurwerk hebben, zonder dat het om een complete correfoc gaat (zie hieronder).

Jaarmarkt

In verleden tijden probeerde men de jaarmarkt en het festa major tegelijk te organiseren. Op de meeste plekken is hier alleen nog een kermis van over. In sommige plekken is er nog wel iets van een markt of braderie.

Castellers

De castells (“kastelen”) zijn de wereldberoemde Catalaanse menselijke torens die gebouwd worden door de castellers (zie ook de afbeelding eerder op deze pagina). Deze torens worden al meer dan twee eeuwen gebouwd door groepen castellers die colles worden genoemd. Er bestaan meer dan 100 van deze groepen.

In alle gebieden waar er Catalaans wordt gesproken, zijn er groepen castellers. Tegenwoordig zijn er dus colles in Catalonië zelf, maar ook in de Franse streek Roussillon (“Noord-Catalonië”), op de Balearen en in de regio van Valencia.

Een groot aantal festes majors hebben de castells op het programma staan. De eigen groep castellers (als de plaats er eentje heeft) en een paar genodigde colles vertonen dan hun kunsten.

De castellers kunnen verschillende soorten constructies maken, waardoor de moeilijkheidsgraad kan wisselen. Normaal gesproken is het geen wedstrijd, maar het gaat er wel om zo’n moeilijk mogelijke toren te bouwen. Elke groep probeert het eigen record te verbeteren en de andere groepen moedigen ze hierbij aan.

Behalve als programma-onderdeel van de festes majors, zijn er vele evenementen speciaal voor de castellers. De belangrijkste gebeurtenis is een tweejarig meerdaags festival in Tarragona, waarbij de colles punten krijgen voor de torens die ze opbouwen. Deze gebeurtenis is in principe de enige met een wedstrijdelement. Het is een sensationeel evenement waarvan alleen al het kijken naar de youtubevideos je kippenvel geeft.

Rondom de castellers bestaat er dus een hele cultuur. Sinds 2010 staat deze cultuur op de lijst van immateriëel werelderfgoed van de UNESCO.

Lokale feesten Catalonië
Correfoc tijdens de feesten van La Mercè in Barcelona in 2017
Foto: Calvesklein, wikimedia commons

Correfoc

Iets waar veel mensen van buiten Spanje van opkijken, is de correfoc (letterlijk “vuurloop”). Dit is wanneer de Catalanen met vuurwerk naar elkaar beginnen te gooien.

Net als bijeenkomsten van castellers, worden Correfocs in alle gebieden georganiseerd waar Catalaans wordt gesproken.

De eerste voorlopers van de correfoc zijn al in de twaalfde eeuw beschreven. Het doel van de optochten was het bezweren van de duivel door middel van vuur.

De meeste correfocs zijn maar half georganiseerde optochten, waarvan de deelnemers door middel van simpele werktuigen vonken in de rondte laten vliegen. Zo lijkt het alsof er in de straat een vuurzee ontstaat. Toeschouwers kunnen de optocht tot zeer dichtbij benaderen en er zelfs tussendoor lopen.

In sommige correfocs dragen de deelnemers een mythologisch dier mee, vaak een draak (drac). Dit vervaarlijke dier spuwt vonken en vuur. De groepen worden soms geleid door als duivels verklede mannen (llucifers) en vrouwen (diablesses). De groepen voeren vaak ook spektakels uit tijdens de optocht.

Net als bij de castellers bestaat er een hele cultuur rondom de correfoc. Er is een correfoc in bijna elke festa major, maar er zijn ook aparte evenementen die alleen uit correfocs bestaan. Vele plaatsen hebben een eigen correfoc-vereniging.

Dansen en concerten

Tijdens het festa major is er natuurlijk alle ruimte om te dansen en te feesten. Meestal is er een centrale plek waar de belangrijkste gebeurtenissen zich afspelen. Op deze plek wordt het feest bijvoorbeeld geopend en gesloten, maar uiteraard vinden de (belangrijkste) concerten er ook plaats.

Dat gezegd zijnde, bij de grotere feesten zijn er naast deze centrale plaats ook nog een aantal andere podia opgezet. Tijdens de feesten in de wijk Gràcia van Barcelona, die half augustus worden gehouden, zijn er zelfs vele kleine podia opgebouwd in de uitbundig versierde straatjes. Ook tijdens de feesten van La Mercè zijn er door heel Barcelona grotere en kleine podia te vinden, waar soms zeer beroemde artiesten op komen treden.

Naast informeel dansen, kan natuurlijk de traditionele Catalaanse dans sardana niet ontbreken. Deze dans is afkomstig uit de Pyreneeën.

De sardana een simpele dans waar een willekeurig aantal personen aan kan deelnemen. Ze dansen in een kring, waarbij ze een aantal vaste passen uitvoeren. Je kan op elk gewenst moment de kring instappen of verlaten. Na een paar minuten observeren heb je de passen al onder de knie, en het is dus zeer geschikt voor beginners om aan mee te doen. Wie nog nooit in een sardana heeft gedanst, is nog niet echt in Catalonië geweest!

Correbous

Correbous is een typische gebeurtenis in het zuiden van Catalonië, bij de monding van de Ebro, en in de regio Valencia. Hoezeer de Catalanen ook tegen stierenvechten zeggen te zijn, een correbous komt daar wel bij in de buurt. Het woord betekent namelijk letterlijk “runderrennen”. Het grote verschil is dat de dieren niet mishandeld en al helemaal niet gedood mogen worden. Maar je kunt je toch afvragen in hoeverre het beestje er zelf van geniet.

In een correbous of bous al carrer (“runderen in de straat”) wordt een enkele of een groepje runderen los gelaten in het dorp. Deelnemers klimmen vantevoren op een stel pallets die tegen de muren op staan, of blijven op de grond staan. Het doel is de stieren uit te dagen en te laten zien hoe dapper men is.

Correbous zijn in het zuiden van Catalonië razend populair, en de rest van de Catalanen staat er fronsend naar te kijken.

Straatdecoratie in de festes de Gràcia
Foto: pere plrpz, wikimedia commons

Belangrijke lokale feesten in Catalonië

Hieronder volgt een kort overzicht van een aantal van de belangrijkste festes majors en lokale feesten in Catalonië.

Als jouw woon- of verblijfplaats er niet tussen staat, ga dan zeker langs bij het toeristenbureau of de gemeente om te weten wanneer het feest plaats zal vinden. Misschien heb je geluk en maak je een van de meest authentieke Catalaanse evenementen mee.

Enkele feesten die Catalaans nationaal erfgoed zijn

  • Patum in Berga. Dit feest wordt gevierd op sacramentsdag (corpus cristi) na pinksteren, hoewel het waarschijnlijk een prehistorische oorsprong heeft. Een belangrijk karakteristiek van de patum is dat er de hele dag groepen trommelaars door het stadje lopen.
  • Festa de Sant Pere in Reus vindt plaats op 29 juni. Het hoogtepunt van het feest is de tronada, als op het stadsplein grote kruitvaten tot explosie worden gebracht.
  • Het festa de Santa Tecla gaat in Tarragona al bijna een milenium mee, sinds 1091 om precies te zijn. Dit feest duurt ook een hele week, met het hoogtepunt op de een na laatste dag, 23 september.
  • Ook in augustus zijn er de festes de Gràcia, in de wijk Gracia in Barcelona. Deze feesten beginnen op 15 augustus en duren een hele week. Dit feest onderscheidt zich van andere lokale feesten in Catalonië door de prachtige versieringen in de kleine straatjes van de wijk, gemaakt door de bewoners zelf van gerecycled materiaal. Verder maken de dorpse sfeer en de concertjes op de talrijke kleine podia die tot laat in de nacht doorgaan het een bijzonder feest in het hartje van Barcelona. En voor wie er na deze feesten nog geen genoeg van heeft, sluit het festa major van de wijk Sants er haarfijn op aan.
  • Het grootste van alle lokale feesten in Catalonië is natuurlijk La Mercè in Barcelona. Rondom de 24e september staat het leven in de stad stil om uitbundig te feesten. Niet alleen komen veel van de bovenstaande tradities in uitvergrote vorm terug, ook staan er door de hele stad grote podia waar soms zeer bekende artiesten optreden.

Festes majors in toeristische plaatsen

Hieronder volgt nog een kort lijstje van lokale feesten in een aantal toeristische plaatsen in Catalonië. Deze feesten zijn misschien niet zo groot en indrukwekkend als de feesten die hierboven staan, maar geven wel degelijk een beeld van wat een festa major nou precies is. Bovendien zijn de data meestal zo gekozen dat ze goed in het toeristische seizoen passen.

In het lijstje staat de eigenlijke feestdag, maar alle festes majors duren meerdere dagen, soms zelfs een week of nog langer.

  • Sant Pere Pescador: 20 januari (winter) en 29 juni (zomer)
  • Salou: eerste week van februari (winter) en de week van 15 augustus (zomer)
  • L’Ametlla de Mar: 2 februari
  • Palamós: 24 juni
  • Tossa de Mar: 29 juni
  • Lloret de Mar: 24 juli
  • Palafrugell: 20 juli
  • Blanes: 26 juli
  • Vilanova i La Geltrú: 5 augustus (in deze plek is carnaval belangrijker dan het festa major)
  • Sitges: 24 augustus (ook in Sitges is carnaval belangrijker dan het festa major)
  • Torredembarra: 5 september
  • Calafell: 14 september
  • Girona: 28 oktober

Themamaand Catalonië

Deze maand is ons thema Catalonië. In de komende weken zullen we nog een aantal facetten van deze regio bekijken. Benieuwd? Hou dan goed ons blog in de gaten of schrijf je in voor onze nieuwsbrief, links onderaan deze pagina.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *