De patroonheilige van Catalonië is Sant Jordi, oftewel Sint Joris. De dag van Sant Jordi, 23 april, is dus een belangrijke dag voor de Catalanen.
Velen zullen Sant Jordi (Joris in het Nederlands, of Saint George in het Engels) kennen van het verhaal hoe hij een prinses redde van een draak. Juist vanwege dit verhaal is de dag van Sant Jordi een feest waarin Catalanen elkaar de liefde verklaren. Een soort Valentijnsdag dus. Sterker nog: het feest is in de regio vele malen belangrijker dan de Amerikaanse variant in februari.
De traditie is dat mannen aan de vrouwen een rode roos geven. Vrouwen geven op hun beurt een boek. Tegenwoordig maakt het niet meer uit wie wat geeft, maar het zijn nog wel altijd rozen en boeken. In de week voor Sant Jordi kan je overal op straat in Catalonië boeken kopen. En vanaf de dag voor de dia de Sant Jordi komen daar talloze rozenverkopers bij. Een heel speciaal sfeertje dus… en typisch Catalaans.
De legende van Sant Jordi
De draak…
Lang, lang geleden werd het stadje Montblanc, bij Tarragona, geterroriseerd door een draak. Het was een gruwelijk monster dat kon lopen, zwemmen en vliegen. Zijn adem stonk zo erg, dat over grote afstand iedereen die de lucht inademde onmiddellijk stierf. Talloze mensen en hele kuddes dieren kwamen door het monster aan hun eind.
Om de draak rustig te houden, besloten de bewoners van het stadje hem elke dag twee schapen te voeren. Het plan werkte wonderwel goed, en de rust keerde terug in de streek. Totdat alle schapen op waren.
Er zat daarna niets anders meer op om een voor een de kinderen van het stadje op te offeren. Omdat natuurlijk niemand vrijwillig kinderen aanbood, besloten ze een dagelijkse loterij te houden.
Op een dag werd de dochter van de koning geloot om aan de draak gevoerd te worden. Het was een mooie en jonge prinses en vele onderdanen boden aan om in haar plaats te gaan. Maar de koning was onverbiddelijk. Met pijn in zijn hart verklaarde hij dat zijn dochter hetzelfde lot moest ondergaan als de vele kinderen van zijn onderdanen die al door de draak opgegeten waren. De prinses verliet alleen de stad in de richting van het meer waar de draak woonde. De inwoners van de stad keken haar vanaf de stadsmuren bedroefd na.
…en de ridder
Opeens verscheen er een ridder op haar pad. Het was Sint Joris. De prinses zei tegen hem dat hij zich snel uit de voeten moest maken voor de draak zou komen. Maar de ridder stelde de prinses gerust, en vertelde dat hij was gekomen om haar en de stad te bevrijden van de draak.
Plotseling kwam het monster tevoorschijn. De ridder ging erop af, en na een kort maar heftig gevecht stak hij de draak diep met zijn speer. Het monster was zwaargewond.
De ridder nam de draak mee aan een touw en gaf hem aan de prinses. Ze gingen terug naar de stad waar ze door een juichende menigte werden onthaald. Op het plein werd het monster door de inwoners van de stad vermoord. Uit het bloed dat uit zijn lichaam stroomde, groeide een rozenstruik met de roodste rozen die de prinses ooit gezien had. Sint Joris sneed een van die rozen af, en gaf die aan de prinses.
De koning wilde daarop zijn dochter aan Sint Joris trouwen. Maar die zei dat hij enkel zijn plicht had vervuld omdat hij in een visioen had gezien dat hij de stad moest redden. Hij vond bovendien dat hij het niet waard was met een prinses te trouwen. Joris vertrok net zo plotseling als hij gekomen was.
De echte Sint Joris
De echte Sint Joris heeft (waarschijnlijk) niet in Catalonië geleefd. Zijn graf is in de plek Lod in Israël, waar hij geboren is. Waarschijnlijk is hij ook in het Heilige Land een marteldood gestorven. Maar het is niet bekend waar hij het grootste deel van zijn leven is geweest. En het is natuurlijk maar de vraag of hij ook echt een draak heeft verslagen.
Sint Joris heeft in de Katholieke kerk een belangrijke symbolische functie gehad. De meeste heiligen overwonnen het kwaad door te bidden, maar Sint Joris gebruikte het zwaard. Hierdoor is hij beschermheilige geworden van een aantal ridderordes. Omdat de draak ook voor het kwaad in het algemeen aan kon worden gezien, heeft Sant Jordi (in de rest van Spanje San Jorge) een grote symbolische betekenis voor de Reconquista. Dat is de verovering van Spanje op de mohamedanen aan het eind van de Middeleeuwen.
Daarnaast is Sant Jordi de beschermheilige van veel uiteenlopende gebieden en plekken: Engeland (daar heet hij Saint George), Portugal, Aragón en Catalonië, maar ook van Amersfoort, Moskou, Georgië en Ethiopië bijvoorbeeld. Zijn merkteken is een rood kruis op een wit vlak, en dat is in veel van die gebieden terug te herkennen. In de vlag van Engeland en die van Georgië bijvoorbeeld, maar ook in het stadswapen van Barcelona of dat van Amersfoort. Zelfs in het embleem van FC Barcelona komt het joriskruis terug!
Sant Jordi in Catalonië
Hoewel de naamdag van Sant Jordi op 23 april in Catalonië dus erg belangrijk is, vieren de Catalanen hun eigenlijke nationale feestdag op 11 september. 23 april is in de meeste jaren zelfs geen officiële vrije dag.
En hoewel je op Sant Jordi-dag overal de Catalaanse vlag ziet, en de Catalanen ook echt trots zijn op dit feest, wordt het feest in tegenstelling tot 11 september door de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging niet aangegrepen om te demonstreren. Met Sant Jordi vieren de Catalanen enkel de liefde. En dat doen ze in ieder geval al sinds 1456!
In een verwijzing naar de legende van Montblanc, wil de traditie dat mannen op 23 april aan de belangrijke vrouwen in hun leven een roos geven. Dus niet alleen aan hun geliefde, ook aan hun moeder en zussen, hun collega’s, andere vriendinnen…
Diezelfde traditie zegt dat vrouwen mannen een boek teruggeven. Dit heeft te maken met het feit dat de grote Spaanse schrijver Cervantes op de 23e overleed, net als Shakespeare. In 1995 hebben de Verenigde Naties 23 april dan ook uitgeroepen tot wereldboekendag.
Montblanc
Zoals je van de Catalaanse legende waarschijnlijk al begrepen hebt, viert men in het stadje Montblanc het feest erg uitgebreid. In de week rondom Sant Jordi wordt er daar vanalles georganiseerd en wordt het hele stadje in een middeleeuwse sfeer ondergedompeld. De lijst van activiteiten en evenementen is te lang om op te noemen.
Zo is er een middeleeuwse markt met lokale ambachtelijke producten, waar men ook oude ambachten vertoont. Deze markt duurt twee weekenden. Ook speelt men op grootse wijze de legende na, met spectaculaire verlichting, vuur en geluid. Daarbij vormen de middeleeuwse muren van het stadje een prachtig decor. Oude huizen worden opengesteld, waarin acteurs zelfs het middeleeuwse dagelijks leven naspelen. Ook speelt men bijeenkomsten van de middeleeuwse Corts Catalanes in het stadje na, het vroegere parlement van Catalonië. En tenslotte is er natuurlijk ook gewoon een groot feest.
Tijdens de Dracum Nocte is er een groot stadsfeest met een correfoc en live muziek. Alle boze en duivelse geesten in het stadje komen in die nacht naar buiten.
Hier vind je het programma van de Setmana Medieval 2022 in Montblanc.
Puigverd de Lleida
Sant Jordi is ook de beschermheilige van het plaatsje Puigverd de Lleida, waardoor men er op 23 april het festa major viert. Ook is er in het weekend voor of na 23 april een middeleeuwse markt en spelen meer dan 300 acteurs de legende na. Op de dag zelf is er een processie.
Barcelona
Zoals te verwachten, is er in Barcelona erg veel te doen met Sant Jordi. De hele stad staat vol met boekenkraampjes en rozenverkopers. De bekendste bezienswaardigheid is Casa Batlló aan de Passeig de Gracia. Daar worden de balkons volgehangen met grote donkerrode rozen, een prachtig gezicht.
De dag staat in het teken van boeken en literatuur. Een aantal monumentale bibliotheken die normaal gesproken niet voor het algemene publiek toegankelijk zijn, hebben een opendeurdag. De bijzonderste bibliotheek om te bezoeken is de biblioteca de Catalunya, in een middeleeuws ziekenhuis in de Carrer de l’Hospital in de Raval. Ook het Ateneu Barcelonès, aan de Plaça de la Vila de Madrid, heeft een mooie bibliotheek die normaal gesproken niet voor het publiek toegankelijk is. Verder is er een boekenmarkt op de Passeig de Gracia, ter hoogte van Casa Batlló. Ook is er de traditionele boekenmarkt bij de markt van Sant Antoni, normaal alleen op zondag.
Gratis toegang tot monumenten en musea
Naast de bijzondere bibliotheken is er een groot aantal andere monumenten waar je gratis in kan. Voor sommige moet je normaal gesproken betalen, en andere zijn door het jaar heen zelfs helemaal niet toegankelijk voor publiek. Het gaat voornamelijk om plekken die met cultuur en/of de Catalaanse identiteit te maken hebben.
Zo kan je gratis het monumentale deel van Hospital de Sant Pau bekijken, in de buurt van de Sagrada Familia. Of het Palau Güell, in Carrer Nou de la Rambla, een bijzonder gebouw van de hand van Gaudí. Ook het stadhuis en het paleis van de regionale regering aan de Plaça Sant Jaume in het centrum openen hun deuren voor bezoekers, terwijl je er normaal gesproken niet in kan.
Daarnaast heffen een aantal musea op Sant Jordi geen toegang, zoals het archeologisch museum op de Montjuic, of het Catalaans Historisch Museum in de haven. Of wat dacht je van het Mies van der Rohe paviljoen, ook op de Montjuic. Daar vindt op 23 april om 18:00 en op 24 april om 12:00 een moderne dansvoorstelling plaats.
Let erop dat je voor de meeste bezoeken en evenementen wel zult moeten reserveren, ook al is de toegang gratis.
Rest van Catalonië
Ook in de rest van Catalonië zijn een aantal musea gratis te bezoeken op de dag van Sant Jordi. In Empuriabrava is het museum bij de Romeinse overblijfselen geopend. In Girona het archeologisch museum, het techniek- en wetenschapmuseum en het Museu d’Art de Girona. In Palafrugell kan je de Fundació Josep Pla bezoeken. En in het nationale archief van Catalonië in Sant Cugat is er een tentoonstelling van bijzondere oude teksten.
In Tarragona kan je ook het archeologisch museum bezoeken. Aangezien dit de hoofdstad was van een groot deel van Spanje in de Romeinse tijd, is dat een erg bijzonder museum. Ook zijn er in Tarragona vanaf 19:30 castellers te zien op de Rambla Nova, in de buurt van het Balcó del Mediterrani.
Meer informatie
Wil je meer informatie hebben over de Catalaanse cultuur? Kijk dan gerust even rond op onze website. Daar publiceren we ook de nodige informatie over je zaken regelen met de Catalaanse overheid. Als je daarvan op de hoogte wilt blijven, kan je jezelf inschrijven voor onze nieuwsbrief, en ons volgen op Facebook.
