Nederland heeft koningsdag, Frankrijk 14 juillet, en 12 oktober is de nationale feestdag van Spanje. Op die dag viert het land de ontdekking van Amerika. En niet alleen Spanje viert die gebeurtenis. Op het continent dat Columbus ontdekte is het natuurlijk ook een belangrijke datum, hoewel het daar nogal gevoelig ligt. Net als in bepaalde delen van Spanje zelf overigens.
De meest beeldbepalende gebeurtenis van de dag is een militair défilé in het centrum van Madrid. Dat wordt afgenomen door de koning en belangrijke politieke vertegenwoordigers. En om dat défilé is natuurlijk elk jaar weer het nodige te doen.
¿Benieuwd? ¡Vamos!
1492
1492 is het belangrijkste jaar in de geschiedenis van Spanje. In dat jaar vonden twee gebeurtenissen plaats die het begin betekenden van de Spaanse bloeiperiode. Spanje groeide hierna uit tot de belangrijkste grootmacht ter wereld.
Op 2 januari 1492 viel het Moorse koninkrijk Granada in Spaanse handen, waarmee de reconquista van Spanje compleet was. De reconquista is de herovering van het Spaanse schiereiland door de katholieke Spanjaarden op de islamitische Moren, die er sinds 722 heer en meester waren. Zij noemden het schiereiland Al-Andalus, een naam die je vast wel bekend in de oren klinkt. Met het eindigen van de Reconquista was niet alleen het hele schiereiland in het bezit van de katholieke Spanjaarden, maar konden zij zich nu ook gaan richten op veroveringen buiten Spanje.
En die kans diende zich snel aan met de tweede belangrijke gebeurtenis van 1492: de ontdekking van Amerika. Op 12 oktober landde Columbus op San Salvador, een eilandje van de Bahamas. In dezelfde reis deed hij ook Cuba en Hispaniola (het eiland waarop de Dominicaanse Republiek en Haïti liggen) aan. Daarna is het snel gegaan: binnen enkele decennia kwam een groot deel van het ontdekte continent onder Spaans gezag.
Día de la raza, Día de la Hispanidad en Nationale feestdag van Spanje
En niet alleen in de Geschiedenis van Spanje is 12 oktober 1492 een belangrijke datum. Met recht kan je zeggen dat het in de hele wereldgeschiedenis een keerpunt is geweest. Gek genoeg is de datum in de eerste eeuwen na de gebeurtenis niet of nauwelijks gevierd. Pas aan het eind van de 19e eeuw worden er festiviteiten in verschillende delen van Amerika georganiseerd.
In Spanje is 12 oktober voor het eerst gevierd als nationale feestdag in 1892. Ter gelenheid van de 400-ste verjaardag van de ontdekking waren er grootse festiviteiten. Vanaf dat moment zijn er jaarlijks wat kleinere vieringen. Totdat in 1918 de dag voor het eerst de status krijgt van een jaarslijkse officiële nationale feestdag in Spanje, onder de naam Día de la Raza, oftewel “Dag van het ras”. Het zijn turbulente tijden en hoewel de dag niet elk jaar een officiële feestdag is, is er wel altijd aandacht voor.
Onder Franco wordt de feestdag steeds belangrijker. In 1958 roept hij het opnieuw uit tot nationale feestdag, deze keer onder de naam Día de la Hispanidad. “Hispanidad” staat voor alles wat Spaans is. Het woord legt een sterk verband tussen Spanje en de Spaanstalige landen in Zuid-Amerika, en ook staat het Spaanse “ras” centraal.
Als in de jaren ’70 van de vorige eeuw Spanje overgaat in een democratie, blijft 12 oktober de nationale feestdag. Vanaf 1981 het de dag officiëel Fiesta nacional y día de la hispanidad. Uiteindelijk komt in 1987 het deel día de la hispanidad te vervallen. Wat dan overblijft is 12 oktober als officiële nationale feestdag van Spanje.
Virgen del Pilar
Oorspronkelijk is 12 oktober de naamdag van onze lieve vrouwe van de Pilaar (nuestra señora del Pilar). Dit was een verschijning van de Heilige Maagd op de plek waar nu de stad Zaragoza ligt. Bij deze verschijning liet zij een pilaar achter, vandaar de naam. Rondom 12 oktober viert Zaragoza dus haar patroonsfeesten. Deze feesten zijn internationaal bekend en de moeite van het bezoeken meer dan waard.
Door het samenvallen van deze feestdag en de ontdekking van Amerika, is Nuestra Señora del Pilar de patroonheilige van de gehele Spaanstalige wereld geworden (de Hispanidad). In de basiliek van Zaragoza hangen de vlaggen van alle Iberische en Latijns-Amerikaanse landen. Ook is het na Santiago de Compostella het belangrijkste bedevaartsoord van Spanje. Als je de kerk bezoekt, zal je vooral het grote aantal Latijns-Amerikaanse toeristen opvallen.
Viering
Het belangrijkste evenement van de nationale viering op 12 oktober is het militaire défilé in Madrid. Dit défilé wordt afgenomen door de koning met leden van zijn familie en een aantal hoogwaardigheidsbekleders. Voorop loopt een militair met de mascotte van het Spaanse leger… een geit. Zoals we verderop zullen zien, is het défilé vaak door polemieken en discussies omgeven.
Daarnaast zijn er een aantal plaatsen die ook een eigen invulling geven aan de feestdag. In sommige plaatsen is er ’s avonds bijvoorbeeld vuurwerk. Op de (toeristische) website van de gemeente waar je bent, kan je deze evenementen terugvinden. Dat gezegd zijnde, de nationale feestdag van Spanje is niet een volksfeest zoals koningsdag in Nederland, of 14 juli in Frankrijk, waar veel dorpen een grote feestavond organiseren.
Desondanks is voor veel Spanjaarden 12 oktober bij uitstek de dag om hun nationale identiteit te vieren en hun trots te tonen Spanjaard te zijn.
Amerika
In Spanje is 12 oktober dan misschien de nationale feestdag, ook in andere landen is het een belangrijke dag. De tweede maandag in oktober, normaal gesproken de maandag die het dichtst bij de 12e valt, is bijvoorbeeld Columbus Day in de Verenigde Staten.
Ook in de meeste landen van Zuid- en Midden-Amerika is de 12e oktober een feestdag. Dit begon in de tweede helft van de 19e eeuw als Día de la Raza.
In de loop van de 20e eeuw is deze benaming behoorlijk problematisch geworden. Vooral in de tweede helft van die eeuw kwam er steeds meer aandacht voor de ondrukking van de inheemse volkeren onder de Spaanse overheersing.
Hier kunnen een aantal kanttekeningen bij geplaatst worden. In tegenstelling tot het algemene beeld, waren de Spanjaarden relatief mild voor de inheemse bevolking vergeleken met andere koloniale grootmachten (en dan met name Groot-Brittannië en Frankrijk). Al in het begin van de 16e eeuw verbood de Spaanse koning het om de inheemse bevolking van Latijns-Amerika tot slaaf te maken. Ook vaardigde hij een aantal wetten uit om die bevolking te beschermen.
Maar dat doet niets af aan het feit dat er wel degelijk sprake was van onderdrukking en genocide. De inheemse inwoners werden tweederangsburgers (dit was wettelijk vastgelegd). Ze werden gedwongen zich aan te passen aan de bezetter en moesten zich bekeren tot het katholicisme. En ondanks de uitgevaardigde wetten, werd er gemarteld en gemoord alsof het een lieve lust was. Bovendien brachten de Europeanen een groot aantal ziektes met zich mee waar ze niet tegen bestand waren, waardoor velen stierven.
Dag van het inheemse verzet
Omdat er in de loop van de 20e eeuw dus steeds meer aandacht was voor het lijden van de inheemse bevolking, werden de benamingen Día de la Raza en Día de la Hispanidad onhoudbaar voor een feestdag. In de meeste landen heeft de dag inmiddels een andere invalshoek en een andere naam gekregen.
Een goed voorbeeld is Mexico waar de feestdag tegenwoordig “Dag van de Pluriculturele Natie” heet. In Argentinië heet de dag sinds 2010 “Dag van Respect voor Culturele Diversiteit”. In landen als Chili en Costa Rica heet het “Dag van de Ontmoeting tussen twee culturen”.
De sterkste veranderingen hebben plaats gevonden in Bolivië en Venezuela. Dit zijn de landen die zich het meest afzetten tegen de Westerse wereld in het algemeen, en de voormalige kolonisator in het bijzonder. In Bolivië heet de feestdag tegenwoordig “Dag van de Dekolonisatie” en in Venezuela zelfs “Dag van het Inheemse Verzet”.
Dit gezegd zijnde, er zijn ook landen waar de feestdag nog steeds Día de la Hispanidad of Día de la Raza heet. Voorbeelden hiervan zijn Colombia en een aantal landen in Midden-Amerika.
Weetje
Als Nederlandstaligen het over Amerika hebben, kunnen ze zowel het continent als de Verenigde Staten bedoelen. Met Amerikanen bedoelen ze dan de inwoners van dat land.
Spaanstaligen gebruiken América zelden voor de Verenigde Staten. Dat land noemen ze Estados Unidos. Iets of iemand uit dat land heet estadounidense. Voor Spaanstaligen is Cuba of Argentinië net zo Amerikaans als de Verenigde Staten. Een Cubaan komt dus net zo goed uit América als een estadounidense.
Res que celebrar
Ook in Spanje zelf is er de nodige kritiek op de feestdag, ondanks het feit dat de centrale regering in Madrid z’n best heeft gedaan het karakter wat te verzachten door het niet langer “Dag van het Ras” te noemen.
Om te beginnen is er kritiek op het militaire karakter van de festiviteiten. Vooral in linksere kringen kijkt men hier met een schuin oog naar. Dit is niet in de laatste plaats omdat er de echo van de dictatuur van Franco in doorklinkt. Tussen vooraanstaande linkse politici is er dan ook regelmatig een discussie of ze wel of niet op het bordes naast de koning willen staan tijdens het défilé.
Op de jaarlijkse kosten van het evenement is er natuurlijk ook de nodige kritiek.
Daarnaast hebben veel Spanjaarden kritiek op de koloniale oorsprong van de feestdag. Bij veel mensen staat het feest bekend la fiesta de la vergüenza, het feest van de schaamte.
En om overduidelijke redenen tenslotte, de verheerlijking van de Spaanse natie en de franquistische bijsmaak van het feest, willen bepaalde regio’s er niets mee te maken hebben. De meest gehoorde slogan in Catalonië is 12-O, res que celebrar, Catalaans voor “12 oktober, niets te vieren”. Zowel daar als in het Baskenland zullen sommige middenstanders aan hun laars lappen dat het een nationale feestdag is en de winkel gewoon openen. Elk jaar is het weer een hele discussie of met name de regiopresident van Catalonië en de burgemeester van Barcelona de festiviteiten bij zullen wonen.
Verdere vragen? Ondersteuning nodig bij zaken in Spanje?
Wij van yourcatalancontact.com zijn niet Spaans en hebben verder geen mening over dit feest. Waar we wel een mening over hebben is de Spaanse bureaucratie. Die kan best wat eenvoudiger. Daarom willen we je graag ondersteunen als je zaken moet regelen in Spanje. Ben je met een bepaalde procedure bezig en loop je tegen een muur op? Of zakt je de moed bij voorbaat al in de schoenen? Aarzel dan niet om contact met ons op te nemen per mail: info@yourcatalancontact.com.
Als je graag op de hoogte wilt blijven van onze laatste artikelen over de Spaanse bureaucratie, kan je je opgeven voor onze nieuwsbrief en onze facebookpagina volgen.
