Op zes januari, Driekoningen, komen de Reyes Magos in Spanje cadeautjes brengen aan de kinderen. Het is de Spaanse variant van het Nederlandse en Belgische Sinterklaasfeest en heeft er zelfs een aantal overeenkomsten mee. Om te beginnen omdat de koningen Melchior, Balthasar en Caspar voor Spaanse kinderen net zulke idolen zijn als Sinterklaas in de lage landen. En net als de goedheiligman worden ze met een grootse intocht binnengehaald.
Omdat het vrijdag zover is, leggen we in dit artikel het Spaanse kinderfeest eens onder de loep.
¿Benieuwd? ¡Vamos!
Drie koningen uit het oosten
Eerst maar even de oorsprong van het feest, voor hen die het niet weten. Met Kerst vieren we de geboorte van Jezus in de stal in Betlehem, de koning der Joden. In het oosten hadden drie wijzen een ster zien opgaan die deze gebeurtenis verkondigde, en besloten naar Palestina af te reizen om deze pasgeboren koning de eer te bewijzen. Ze namen ook geschenken voor hem mee: goud, wierrook en mirre.
Door dit verhaal is de ster in het oosten verbonden aan het kerstverhaal, en natuurlijk ook de drie wijzen of koningen. Het is trouwens pas een paar eeuwen na de geboorte van Jezus besloten dat het om koningen zou gaan. Tot die tijd ging het meer over priesters of wijzen, dan over koningen.
De feestdag “Driekoningen” op 6 januari heet in Spanje Reyes, wat letterlijk “koningen” betekent. Een andere, meer religieuze benaming is Epifanía (del señor).
Driekoningen of Reyes in Spanje
In Spanje is Driekoningen of Reyes op 6 januari een nationale feestdag. Het is de afsluiting van de feestdagen in december en januari, die hier dus een week langer duren dan in Nederland of België. Schoolvakanties duren in ieder geval tot en met 6 januari, en ook de rest van het openbare leven draait in de week na Nieuwjaar maar op halve kracht.
Zoals gezegd is Reyes of Driekoningen in Spanje voor alles een kinderfeest, vergelijkbaar met Sinterklaas, waarop kinderen cadeautjes krijgen.
Al in de week voor Driekoningen verschijnen de reyes in winkelcentra door heel Spanje, waar kinderen met ze op de foto kunnen, en verlanglijstjes en tekeningen aan ze kunnen geven. De drie koningen zitten dan op hun tronen, in een speciaal opgetuigde ruimte met symbolen die bij het feest horen: een ster, afbeeldingen van snoepgoed, cadeaus, en natuurlijk een brievenbus voor de verlanglijstjes.
Intocht
De feestlijkheden beginnen op de avond tevoren met de intocht van de drie koningen. Bijna elke stad of dorp organiseert zo’n intocht, cabalgata genaamd. In kustplaatsen komen de koningen bijna altijd aan op het strand, meestal zelfs per boot.
Na de aankomst en de officiële ontvangst beginnen ze aan een optocht door de stad of het dorp. Ze lopen meestal langs de belangrijkste kerststal van de stad om het kindje Jezus te begroeten en te aanbidden.
Hoewel elke plek de intocht natuurlijk naar eigen vermogen doet, is dit meestal een prachtige optocht met praalwagens en royaal uitgedoste mensen. Voorop komt meestal de ster die de koningen de weg wijst. Daarna komt elke koning met zijn eigen gevolg. In grotere plaatsen heeft elk van hen een eigen praalwagen.
Net als Sinterklaas hebben de koningen een groot aantal helpers. Deze helpers hebben in veel regio’s een eigen naam. Over het algemeen zijn ze bekend als pages (pajes of pajes reales). De kledij van deze pages lijkt wel wat op die van onze pieten, maar ze zijn verder natuurlijk niet in een andere kleur geschminkt.
Kinderen die langs de kant toe staan te kijken, kunnen aan de koningen of de pages hun verlanglijstjes geven. Die delen op hun buurt weer snoep en andere lekkernijen uit.
Na de optocht slaan de koningen op een centraal punt hun kamp op. Ze houden dan nog een kleine toespraak. Ook dan hebben de kinderen nog de gelegenheid hun verlanglijstjes in te leveren en kunnen ze met de koningen op de foto gaan.
Cadeaus
Vaak delen de koningen na de optocht al wat cadeautjes uit. Deze laten de ouders dan eerder op de dag op een voorafgesproken punt achter natuurlijk, immers: Los reyes son los papis (“Papa en mama zijn de koningen”).
Voor het slapen gaan ’s avonds zetten veel kinderen hun schoen, net als in Nederland en België. In Spanje doen ze dat bij de voordeur of bij een raam. In hun schoen stoppen ze wat te eten en drinken voor de koningen. Vaak is dit wat snoep en iets van likeur.
Als de kinderen eenmaal in bed liggen, leggen de ouders hun cadeaus klaar. Die liggen door de hele woonkamer verspreid. Kinderen die zich slecht hebben gedragen, krijgen stukjes kool. Kinderen die zich niet slecht, maar ook niet goed hebben gedragen krijgen carbón dulce, zoet kool. Dit is zwartkleurig snoep gemaakt van water en suiker.
Tegenwoordig geven volwassenen in Spanje elkaar ook vaak cadeaus met Reyes of Driekoningen. Dit doen ze vaak door lootjes te trekken, el amigo invisible.
Roscón de Reyes
Zoals bij alle feesten in Spanje, hoort er ook bij Reyes of Driekoningen een gerecht: de Roscón de Reyes. Dit is een soort gebak of taart in de vorm van een cirkel, in de meeste regio’s gemaakt van brioche-achtig brood. Het deeg bevat agua de azahar, water waarin sinaasappelbloesem getrokken heeft. Hierdoor heeft het gebak een eigen karakteristieke smaak. De Roscón is belegd met gedroogd of geconfiteerd fruit. Traditioneel is het gevuld met slagroom of bakkersroom, maar vandaag de dag kan je het ook krijgen met bijvoorbeeld chocolade- of mokkavulling.
In de Roscón de Reyes zit een klein keramieken beeldje van een van de koningen. Degene die het stukje gebak krijgt met dat beeldje erin, mag een papieren kroontje opzetten. Ook zit er een gedroogde boon in. Wie de boon vindt, moet voor de roscón betalen. In bepaalde regio’s zitten er nog meer aardigheidjes in het gebak, en soms zelfs geld.
At men in vroeger tijden de roscón altijd op Driekoningen zelf, tegenwoordig serveert men het ook wel als nagerecht bij het diner op de avond ervoor.
Hoewel dit gebak van oorsprong uit Spanje komt, eet men het tegenwoordig ook delen van Latijs-Amerika, Portugal en Frankrijk op Driekoningen of Reyes.
Zwartepietendiscussie
Een ander element van de intocht van de Reyes in Spanje op Driekoningen zal vooral de Nederlanders, maar ook de Vlamingen bekend voorkomen: de huidskleur van een van hen. Is er bij ons veel te doen om de kleur van Piet, van de drie koningen heeft Baltasar een zwarte huid.
Waar men er in Nederland voor kiest de acteurs die Piet spelen steeds minder te schminken, doet men het in Spanje juist andersom. De figuur van Baltasar blijft zwart, maar men laat die niet meer spelen door geschminkte witte acteurs. Men kiest steeds vaker voor een acteur met een donkere huidskleur.
Deze discussie loopt in Spanje trouwens aanmerkelijk minder hoog op dan in Nederland. Het voornamelijk de grote steden die hier een bewuste keuze in hebben gemaakt, zonder dat er protesten tegen zijn.
Meer informatie
Dit was het laatste artikel over de feestdagen. Volgende week keren we weer terug naar onze normale onderwerpen: de Spaanse bureaucratie en hoe je daar als buitenlander je weg in kunt vinden.
Wil je hier graag van op de hoogte blijven? Dan kan je ons natuurlijk volgen op facebook. Maar om zeker te zijn dat je niets mist, is het nog beter je in te schrijven voor onze mailinglijst. En voor vragen, opmerkingen of informatie over ondersteuning die wij kunnen geven als je te maken krijgt met de Spaanse bureaucratie, kan je ons natuurlijk altijd mailen op info@yourcatalancontact.com.
