Als je naar het Valenciaanse gewest (Comunidad Valenciana) verhuist, kan het zijn dat je vroeg of laat jezelf afvraagt of je Valenciaans moet leren. De meeste mensen die naar deze regio verhuizen, zijn zich van tevoren vaak niet eens bewust dat er een regionale taal gesproken wordt. Na aankomst redden ze zich prima in het Spaans, en soms zelfs in het Engels. Maar op termijn kan het zijn dat je je de vraag stelt of je misschien toch Valenciaans zou moeten leren om beter te integreren.
In dit artikel zullen we de regionale taal van het gewest eens onder de loep leggen. En we zullen antwoord geven op de vraag: moet je eigenlijk Valenciaans leren om goed te integreren in het Valenciaanse gewest?
¿Benieuwd? ¡Vamos!
Wat is het Valenciaans?
De eerste vraag is natuurlijk: wat is het Valenciaans nu eigenlijk?
Laten de dan meteen beginnen met de meest omstreden uitspraak van dit hele artikel: Valenciaans is een variant van het Catalaans. De meeste Valencianen zijn het hier grondig mee oneens, en kunnen erg heftig reageren als je dit zegt. Voor verreweg de meeste taalkundigen is dit echter zo klaar als een klontje. Zij classificeren het Valenciaans als een van de westelijke dialecten van het Catalaans.
Het verschil tussen Valenciaans en Catalaans is vergelijkbaar met dat tussen Nederlands en Vlaams. Valencianen en Catalanen verstaan elkaar zonder enig probleem en de grammatica komt volledig overeen. De belangrijkste verschillen zijn de uitspraak en een aantal woorden. Het gaat dan vaak om woorden die ze van elkaar prima begrijpen, maar raar klinken. Een voorbeeld is het woord voor “klein”: Petit in het Catalaans, net als in het Frans, en xicotet in het Valenciaans, met dezelfde stam als “chico” (jongen) in het Spaans. (In bepaalde Zuid-Amerikaanse varianten van het Spaans, die vaak wat ouderwetser klinken, zoals het Chileens, betekent chico nog steeds “klein”.)
Voor wat het accent betreft: Valenciaans klinkt als Catalaans uitgesproken op z’n Spaans. Klinken Catalanen alsof ze met de mond vol praten, het Valenciaans klinkt veel scherper en minder rond.
Overigens wordt het Valenciaans niet in het hele gewest Valencia gesproken. Het uitserste zuidwesten van de provincie Castellón, het westen van de provincie Valencia en het zuidwesten van de provincie Alicante zijn uitsluitend Spaanstalig.
Geschiedenis
Het Valenciaans is ontstaan in de 13e eeuw. Het was de lokale variant van het Catalaans zoals men dat sprak in het historische koninkrijk Valencia. In de late Middeleeuwen ontstond er in het gebied een duidelijke eigen regionale identiteit. Dit leidde natuurlijk ook tot een bloeiende literaire en culturele traditie. Dit was ook het hoogtepunt van de Valenciaanse taal.
Sinds deze bloeiperiode is er, vaak van hogerhand, altijd sprake geweest van “Castilianisatie” van de regio. “Castiliaans” is een ander woord voor Spaans, dat in discussies over regionale talen gebruikt wordt in plaats van het woord “Spaans”. Dit proces van “verspaansing” heeft er na verloop van tijd toe geleid dat men het Valenciaans vooral thuis en in familiekring sprak.
Tijdens de dictatuur van Francisco Franco, die duurde van 1939 tot 1975, onderging het Valenciaans bovendien een hevige onderdrukking. Franco’s regime stelde het gebruik van regionale talen zoals het Valenciaans en Catalaans streng aan banden. De dictatuur bevorderde uitsluitend het Spaans als enige officiële taal. Men zag regionale talen als een bedreiging voor de nationale eenheid. Mensen konden het Valenciaans niet meer officieel gebruiken in het onderwijs, de media, of de overheid. Het leren van het Valenciaans in scholen en openbare instellingen werd verboden. Deze onderdrukking verbande de taal nog verder naar de privé-sfeer.
Huidige status
Na de dood van Franco in 1975 kwam er een periode van verandering voor het Valenciaans. De democratisering van Spanje maakte het mogelijk om de rechten van regionale talen te herstellen. Het Valenciaans kreeg opnieuw aandacht in het onderwijs en de media. Het leren van het Valenciaans werd aangemoedigd, en de taal kreeg een nieuwe kans om te bloeien.
Toch misten de Valencianen op dat moment de boot. De nieuwe nationale grondwet van 1978 erkende Galicisch, Baskisch en Catalaans als co-officiële talen, maar niet het Valenciaans. Bij het schrijven van die grondwet zag men het Valenciaans als variant van het Catalaans. Bovendien zag men niet de noodzaak de tweetaligheid van de regio te erkennen op dezelfde manier als in Catalonië, Galicië en het Baskenland. Ook in de nog te schrijven regionale grondwet was men niet van plan de taal een officiële plaats te geven.
Dit leidde eigenlijk meteen al tot protesten. Duizenden Valencianen gaan al sinds 1977 regelmatig de straat op voor de erkenning van hun taal en cultuur in de regionale grondwet van Valencia.
Catalaanse inmenging
Maar niet alleen was er het gebrek aan erkenning van de taal vanuit de centrale regering in Madrid en de eigen, gewestelijke regering in Valencia. Ook de Catalanen werkten de erkenning van het Valenciaans als aparte taal tegen. Dit deden zij natuurlijk om taalkundige redenen, die er inderdaad ten overvloede zijn. Maar hier zat ook een politiek belang achter. Zij wilden hun eigen taal hiermee meer gewicht geven. En later, tijdens de jaren ’10 van deze eeeuw, kwam daar bij dat ze tijdens hun strijd naar onafhankelijkheid de mogelijkheid open wilden houden dat de regio Valencia vroeg of laat deel uit zou gaan maken van Catalonië.
Grote protesten in 1997 en 2004 in de Comunidad Valenciana benadrukten de voortdurende bezorgdheid over de invloed van catalanisme op het Valenciaans.
In 1997 namen meer dan 500.000 mensen deel aan een demonstratie in de stad Valencia. Ze riepen luidkeels voor de bescherming van hun taal en cultuur tegen externe invloeden. De demonstratie van 2004 trok meer dan 125.000 deelnemers. Met slogans zoals “In verdediging van de Valencianen” wilden ze duidelijk maken dat ze zich verzetten tegen wat zij zagen als Catalaanse inmenging. Deze protesten hielpen om de bewustwording te vergroten over het belang van het leren en behouden van het Valenciaans als een onafhankelijke taal.
Door de officiële houding ten opzichte van het Valenciaans gebruikt met het standaard Catalaans in officiële stukken en op scholen. De officiëel gebruikte taal komt dus niet volledig overeen met het Valenciaans dat de mensen van huis uit spraken.
Op de Balearen heeft het catalanisme overigens hetzelfde gedaan. Daar heeft men het Catalaans echter wel omarmd. Inwoners van de eilanden noemen hun eigen taal een variant van het Catalaans, wat het taalkundig gezien overigens ook is.
Legale status
Na jaren emancipatiestrijd, erkent de huidige wetgeving het Valenciaans als een officiële taal in de Comunidad Valenciana (maar hanteert daarbij het Catalaans als standaard). Deze erkenning betekent dat het Valenciaans op gelijke voet staat met het Spaans in administratieve en juridische documenten. De wetgeving voorziet in het gebruik van het Valenciaans in overheidsinstanties en in de lokale media. De regelgeving ondersteunt ook het leren van het Valenciaans in scholen.
Scholen moeten volgens de wet een bepaald percentage van hun lesmateriaal in het Valenciaans aanbieden. Dit beleid bevordert het leren van het Valenciaans vanaf jonge leeftijd. Leerlingen krijgen leren Valenciaans als apart vak. Daarnaast worden andere vakken ook in deze taal aangeboden.
Vanaf komend schooljaar hoeven de Spaanstalige gebieden in het westen van de regio geen vakken meer aan te bieden in het Valenciaans, maar ze moeten de taal zelf nog wel als schoolvak geven.
Ondanks de officiële status van het Valenciaans, ontstaan er af en toe controverses over de mate van erkenning en het gebruik van de taal. Politieke debatten en belangen kunnen invloed hebben op hoe de taal wordt gepromoot en ondersteund. Sommige groepen pleiten voor een sterkere erkenning van het Valenciaans en willen meer middelen voor het leren en gebruik van de taal. Deze politieke dynamiek beïnvloedt hoe effectief de wetgeving is in het bevorderen van de Valenciaanse taal en cultuur binnen de regio. Over het algemeen is er meer belangstelling voor het Valenciaans als er een linkse regionale regering zit. Rechtse regioregeringen proberen het belang ervan vaak af te laten nemen.
Cultuur en media
Het mediabereik van het Valenciaans is aanzienlijk vergroot door wetgeving die lokale tv-zenders en radiostations aanmoedigt om programma’s in het Valenciaans uit te zenden. Deze wetgeving ondersteunt ook de productie van boeken en andere publicaties in het Valenciaans. Deze steun draagt bij aan het leren van het Valenciaans en de bevordering van de taal in de dagelijkse cultuur. De overheid stimuleert culturele evenementen en initiatieven in het Valenciaans, wat de zichtbaarheid en het gebruik van de taal vergroot.
Gebruik in het dagelijks leven
Het Valenciaans is diepgeworteld in de regio Valencia, maar het gebruik verschilt sterk tussen verschillende contexten en bevolkingsgroepen. Ongeveer 30% van de inwoners heeft Valenciaans als moedertaal. Dit percentage is hoger in landelijke gebieden en lager in stedelijke centra zoals Valencia-stad. Zoals we gezien hebben, zijn er in het westen van de regio gebieden waar dit percentage in de buurt van 0% ligt.
Ongeveer 24% van de bevolking heeft Valenciaans niet als moedertaal, maar spreekt het regelmatig. In totaal kan 88% van de bevolking het verstaan.
Onderzoek toont aan dat ongeveer 40% van de gezinnen in de regio regelmatig Valenciaans spreekt thuis. In openbare contexten, zoals op het werk of in overheidsinstellingen, blijft het Spaans vaak de dominante taal. Ongeveer 20% van de mensen gebruikt het Valenciaans regelmatig in formele situaties en openbare diensten.
Als je een officiële instelling belt of benadert, zal je merken dat je in eerste instantie wel vaak in het Valenciaans wordt aangesproken. Deze instellingen zijn daar wettelijk toe verplicht. Antwoord je dan in het Spaans, dan schakelt je gesprekspartner onmiddellijk en zonder enig probleem over.
Uit onderzoek is gebleken dat het gebruik van het Valenciaans in het openbaar aan het afnemen is. De onderzoekers vermoeden dat dit komt omdat de gebruikte standaard Catalaans is. Dat komt niet helemaal overeen met wat de mensen daadwerkelijk spreken, waardoor men voor het gemak overschakelt op het Spaans.
Al met al is het Valenciaans dus een taal die voornamelijk in de privé-sfeer wordt gesproken. Dit is een groot verschil met het Catalaans, zowel in Catalonië als op de Balearen.
¿Spaans leren?
In samenwerking met de talenschool World Class Barcelona bieden we online cursussen aan op verschillende niveaus. In september en oktober openen we nieuwe online groepen.
Je krijgt les in kleine groepjes, zodat er voldoende aandacht is voor de voortgang van iedere individuele cursist.
Moet je Valenciaans leren?
En dan tenslotte de hamvraag: moet je als buitenlander Valenciaans leren? Het korte antwoord op die vraag is: nee. Dat hoeft niet.
Als je in de steden Valencia of Alicante woont, of aan de Costa Blanca, is de kans heel groot dat je nog nooit in het Valenciaans bent aangesproken, en dat het ook niet zal gebeuren. Zoals gezien zijn er in het westen ook een aantal gebieden waar dat niet zal gebeuren, hoewel dat afgelegen plattelandsgebieden zijn.
Blijven er grote delen van de provincie Castellón, de Costa de Azahar, en de binnenlanden van de provincies Valencia en Alicante over. Ook daar heeft het Valenciaans niet echt een toegevoegde waarde. Zal je in het binnenland van Catalonië nooit echt kunnen integreren zonder Catalaans te spreken (zie ook dit artikel), in het gewest Valencia zal dat een stuk makkelijker gaan.
Dat is niet in de laatste plaats zo omdat in tegenstelling tot het Catalaans, het Valenciaans een taal is die beperkt blijft tot de privé-sfeer. Het gebeurt erg vaak dat twee Valenciaanstalige personen met elkaar Spaans spreken, en daar hebben ze verder ook geen enkel probleem mee. Dit zal in Catalonië zelden gebeuren.
Wanneer dan wel
Toch zijn er situaties waarin het handig of zelfs onvermijdelijk kan zijn de taal te leren. Om te beginnen is dat natuurlijk zo als je voor een openbare organisatie of in het onderwijs gaat werken.
Als je schoolgaande kinderen hebt die je naar een openbare school stuurt, zullen een groot gedeelte van hun lessen in het Valenciaans zijn. Dit hoeft geen hindernis te zijn. De schoolresultaten van het gewest Valencia liggen op het landelijk gemiddelde. Ook krijgen kinderen voldoende onderwijs in het Spaans om dat op een goed niveau te kunnen spreken (ook ongeveer op het landelijk gemiddelde).
Daarnaast opent het ze op een bepaalde manier zelfs deuren: aan Catalaanse universiteiten wordt vaak in het Catalaans onderwezen. Het helpt hen dus als ze willen studeren in bijvoorbeeld Barcelona, Tarragona of Lleida. Maar zelfs als ze niet gaan studeren kan het nog interssant zijn. Hun beroepsperspectieven in zowel het gewest Valencia als in Catalonië nemen enorm toe met de kennis van het Valenciaans.
En ook voor jezelf kan het toch een klein verschil maken. Hoewel je op het platteland prima kunt integreren met alleen het Spaans, waardeert de lokale bevolking het enorm als je toch je best doet de lokale taal te leren. Ook dat kan een overweging zijn. Al helemaal als je deel wordt van een Valenciaanse familie natuurlijk.
Hoe valenciaans leren?
Besluit je dus om toch Valenciaans te leren, dan kan je dat op meerdere manieren doen. Aangezien het makkelijker is Catalaans te leren, omdat er veel meer materiaal voorhanden is, zou je daarmee kunnen beginnen.
Catalaans is bijvoorbeeld beschikbaar op Duolingo (vanuit het Engels en het Spaans). Ook de Catalaanse regering biedt goede manieren aan om de taal te leren. Een goed voorbeeld daarvan is het gratis platform parla.cat. Als je deze weg kiest, zoek dan zoveel mogelijk contact met de lokale bevolking, zodat je je goed bewust wordt van de verschillen tussen het Catalaans en de taal zoals die in jouw omgeving gesproken wordt.
Heb je meer behoefte aan een klassikale cursus, dan kan je contact opnemen met de gemeente. De meeste gemeentes bieden een cursus aan op beginnersniveau, om de basis te leren.
Meer informatie?
Van yourcatalancontact.com bieden we een online cursus Spaans aan, op verschillende niveaus. Voor meer informatie, zie deze pagina.
Wil je graag op de hoogte blijven van onze artikelen over emigreren naar en leven in Spanje? Volg dan ook onze facebookpagina en schrijf je in voor onze mailinglijst.
